Toespraak door minister van Bijsterveldt bij de uitreiking van de alfabetiseringsprijzen 2011
Dames en heren, koninklijke hoogheid, geachte taalambassadeurs
‘In de klas zat ik altijd achteraan – kon ik de vogeltjes bekijken. Pas toen ik een cursus deed via mijn werk, leerde ik goed lezen en schrijven. Ik werk nu in de zorg – heb ik altijd al gewild. En op een papiertje kan ik nu schrijven: ‘ik hou van jou’. Dat vind ik toch wel erg belangrijk.’
Aldus taalambassadeur Gerrit Kwakkel, op Youtube.
Kent u iemand die kernachtiger kan samenvatten waarom de aanval op laaggeletterdheid moet worden voortgezet? Hulde aan Gerrit, en aan de andere, moedige taalambassadeurs. Hier in de zaal.
Het niet goed beheersen van taal en rekenen maakte u klein. Zorgde voor schaamte en beperkingen. Maar u ging uiteindelijk de strijd aan om alsnog de zaak in de vingers te krijgen.
Dat opende uw wereld. Hielp u groeien als mens. En hielp u ook iets wezenlijks bij te dragen aan de samenleving.
Ook hier zien we die cruciale rol van geletterdheid bij het ‘ubuntu’, waar de prinses het in haar prachtige speech over had. En inderdaad: daar doen we het met elkaar voor.
Dames en heren,
Het is vandaag 45 jaar geleden dat UNESCO de Wereldalfabetiseringsdag in het leven riep. Onze manier om dat te vieren is de Week van de alfabetisering.
Ook dit jaar weer gonst het van de activiteiten. Er rijdt een bus door heel Nederland. Op diverse plekken is voorgelezen, ook ik heb dat van de week gedaan. En zo zijn er vele andere initiatieven te noemen.
Wervelend, fris, enthousiasmerend, zoals elk jaar. Hulde aan de Stichting lezen en schrijven. En aan Margreet de Vries die al bijna afscheid neemt. En aan Paul Mosterd, de nieuwe directeur.
Maar minstens zo belangrijk is natuurlijk wat er door het jaar heen gebeurt. Op allerlei plekken in de samenleving maken mensen zoals u zich, elke dag weer hard voor het ontdekken, aanpakken en oplossen van dit probleem. De alfabetiseringsprijzen die we jaarlijks uitreiken op acht september, zet uw werk graag vol in de zon. We gaan zo filmpjes van de genomineerden zien. En daarna mag ik de hoofdprijs aan de winnaar uitreiken.
Die dagelijkse aanval op laaggeletterdheid wordt ook onder de vlag van dit Kabinet inderdaad volop ondersteund. En een actieplan dat aangeeft hoe we dat de komende tijd willen doen, heb ik vanochtend naar de Tweede Kamer gestuurd. Ik overhandig het straks heel graag aan de prinses, die nooit slaapt als het om de aanpak van laaggeletterdheid gaat. Daar kom ik zodadelijk op terug. Maar laat ik u hier eerst de twee hoofdlijnen van dat plan noemen.
Ten eerste zien we laaggeletterdheid niet als een op zichzelf staand probleem. We beschouwen het als onderdeel van een veel gróter deltaplan. Verhogen van taal en rekenvaardigheden is een ambitie die door het hele onderwijs heen loopt. Ook deze Kabinetsperiode zetten we daar honderd procent op in.
Centraal in de aanpak staat natuurlijk kwaliteit van onderwijs in die vakken, maar ook de voortdurende inzet van scholen. Regelmatig toetsen wat leerlingen kennen en kunnen. Nadenken over leerlingen die niet op schema zitten en iets extra’s nodig hebben.
De jongens en meisjes van ‘achterin de klas’ bij wijzen van spreken vooraan zetten. En er alles aan doen dat niemand van school gaat met een achterstand.
Ongelooflijk belangrijk.
Denk nog even terug aan het verhaal van Gerrit, en wat een betere beheersing van lezen en schrijven hem heeft gebracht: je gevoelens onder woorden brengen, doorleren voor het vak dat je liefde heeft. Zelfstandig functioneren. Zelfvertrouwen opbouwen.
Het mag duidelijk zijn.
Taal en rekenen gaat niet alleen om vaardigheden, spellen, en grammatica, optellen en aftrekken. Het betekent ook een onmisbare basis, de zuurstof van álles wat je leert op school. Een basis die je ook als mens nodig hebt om verder te kunnen groeien. Niet als doel op zich. Maar om nieuwe werelden te openen. En u weet daar alles van.
Er zijn gelukkig steeds meer scholen die dit voortreffelijk oppakken. Zo was ik begin deze week op de Emmaüsschool, een school met veel achterstandsleerlingen waar geweldige resultaten worden bereikt op het gebied van taal en rekenen. De verbetering van het taal en rekenonderwijs op scholen in het basis, het voortgezet en het beroepsonderwijs is in volle gang.
En in die vlootschouw willen we ook de volwasseneneducatie laten meelopen.
Dat betekent dat het hele aanbod van educatie binnenkort zal worden toegespitst op taal en rekenen. En het betekent ook, dat we hogere eisen stellen aan het geboden onderwijs. Er komt een wetswijziging om dit mogelijk te maken.
Ten tweede zetten we in op verbreding en verdieping van de bestaande aanpak. De afgelopen jaren hebben mensen op allerlei terreinen in de samenleving zich ingezet om laaggeletterdheid te bestrijden. Bedrijven en scholen, bibliotheken en buurthuizen. Vrijwilligers. Noem maar op. Ik waardeer dat zeer. Maar laaggeletterdheid, dat realiseren we ons ook, is een draak met vele koppen.
Het vraagt om lange adem en slim opereren, zo leert de ervaring.
Daarom is het nu zaak om overzicht te krijgen in wat werkt en wat niet werkt – juryvoorzitter Geert ten Dam noemde dit punt al. Bestaande, succesvolle netwerken moeten we verstevigen. Onderwijs, gemeenten en bedrijfsleven moeten de handen ineen slaan. Daarom ga ik dit najaar met mijn collega’s van EL en I en Sociale zaken én met de sociale partners om tafel om aanvullende afspraken te maken.
Daarnaast gaan we kennis delen met anderen, over de grens. We zijn niet de enigen in Europa die met dit probleem worstelen. Er is veel expertise en ervaring opgedaan in andere landen. Daar kunnen we ons voordeel mee doen. De Stichting Lezen en schrijven gaat dit voortvarend oppakken. Ze gaat onder meer proefdraaien met een paar heel succesvolle initiatieven uit het buitenland.
Dames en heren,
Deze week wordt er, zo heb ik begrepen, met heel veel bekende en onbekende Nederlanders, gewerkt aan het langste gedicht van Nederland. Laat ik afsluiten met een van de kortste gedichten die ik ken, geschreven door Drs. P. Het gaat over lezen – over het goede boek. Maar indirect ook over de kracht van taal:
Het goede boek - je kunt het zomaar kopen
Je neemt het mee, je zet het in een kast
Het zal je nimmer voor de voeten lopen
Maar legt, zodra je wilt, een wereld open
En daarin ben je dan zijn eregast.
Dames en heren,
Zojuist is het actieplan, naar de Tweede Kamer gestuurd. Maar ik wil het hier vandaag ook overhandigen aan prinses Laurentien. Tien jaar geleden startte zij met haar inzet voor een nationale aanpak van laaggeletterdheid. En ik denk wel dat we met elkaar kunnen vaststellen dat haar inzet geslaagd is. Ze heeft een enorme bijdrage geleverd aan het agenderen van dit zo belangrijke onderwerp. Prinses, namens alle betrokkenen: heel veel dank daarvoor.