RIONED-dag

Toespraak | 02-02-2012

Allereerst mijn dank aan de organisatoren voor de uitnodiging om hier de openingsspeech te mogen houden. Vorig jaar stond de Staatssecretaris voor u, toen nog maar kort in functie als bewindspersoon. Hij kondigde toen plannen aan wat betreft de waterketen. Plannen die door bestuurders, sector en Rijk voortvarend zijn opgepakt. Ik denk aan het in mei 2011 ondertekende Bestuursakkoord Waterbeheer.

Voordat ik in ga op de vraag hoe we er voor staan en welke belangrijke opdracht wij met z’n allen te realiseren hebben, wil ik even kort stilstaan bij het nieuwe ministerie Infrastructuur en Milieu.
Ik ben in de bevoorrechte positie leiding te mogen geven aan dit nieuwe ministerie. En wat mij vooral bevalt is de krachtige synergie die de samenvoeging heeft betekend.
Bijvoorbeeld door de fusie tussen de afdelingen ‘Water’ en ‘Ruimte’.
We werken nu samen aan één missie:
Nederland bereikbaar, leefbaar en veilig.
We kunnen nu daadwerkelijk sturing geven aan het integreren van onderwerpen als water, bodem en ruimte.
Zeker voor stedelijk water en de waterketen vormt deze beleidsintegratie een goede kans doelmatigheid, duurzaamheid en klimaatadaptatie met elkaar te verbinden.
Ik kom daar later op terug.
Vergeeft u mij dit uitstapje.
Als baas van mijn nieuwe ministerie kan ik nog weleens doordraven in mijn enthousiasme over de nieuwe organisatie.
Van belang voor u is in het kort dat nu één ministerie verantwoordelijk is voor onze ruimtelijke inrichting èn schoon water en droge voeten.
Daar staan wij  - u en ik - samen voor.  

U weet het: wij hebben in Nederland wat betreft de waterketen een hoog voorzieningenniveau, een van de hoogste van de wereld. We scoren ‘Noord-Koreaanse’ percentages tot bijna 100 procent.
Toch kunnen we niet achterover leunen. We staan de komende jaren voor belangrijke en grote opgaven die we duurzaam moeten oplossen; denk aan het vervangen van rioleringen, een goede waterkwaliteit en klimaatadaptatie. De afgelopen maand maakte weer duidelijk dat het afvoeren van het regenwater dat in grote hoeveelheden viel, geen sinecure is. Flinke investeringen op de korte en lange termijn zijn nodig. We moeten onze kosten verminderen, willen we de noodzakelijke maatregelen op het gebied van water kunnen betalen. Tegelijkertijd moet de stijging van lokale lasten moet worden beperkt. Kortom, genoeg uitdagingen.

Daarom kent het bestuursakkoord de volgende speerpunten:

• Kennis en capaciteit bundelen en operationele taken verbreden. Het akkoord heeft de afspraken die de Unie en de VNG in dit kader al hadden opgepakt herbevestigd en voorzien van heldere tijdsgebonden actiepunten. Er is afgelopen jaar, al enorm veel gebeurd en in beweging gekomen. Mijn complimenten daarvoor. Echter, dit jaar wordt cruciaal omdat de in de regio’s gemaakte afspraken nu ook daadwerkelijk in werking moeten gaan treden. Ik ben heel benieuwd. Maar als ik naar de goede voorbeelden kijk -  die ik nu bewust niet ga noemen, omdat ik weet dat ik dan anderen te kort ga doen- heb ik alle vertrouwen dat het ons gaat lukken.

Niettemin moet ik daaraan toevoegen dat in het akkoord een ‘stok-achter-de-deur-afspraak’ staat. Deze zal in werking treden bij onvoldoende voortgang.

• Het afgelopen jaar is een verkenning uitgevoerd naar de mogelijke invulling.

Hierbij stonden een aantal uitgangspunten centraal:
Allereerst: ruimte voor regionaal maatwerk blijft bestaan. De maatregelen moeten achterblijvers aansporen en mogen de regio’s die goed aan de slag zijn niet frustreren. Een tweede belangrijk uitgangspunt is dat de doelen van het Bestuursakkoord centraal staan, niet de middelen.

• De verkenning heeft geresulteerd in een interventieladder met bestuurlijke en juridische stappen, in die volgorde. Deze interventieladder wordt dit jaar nog verder vormgegeven en zal bij onvoldoende resultaat vanaf 2013 in werking treden. "

Dames en heren,
Dit klinkt allemaal behoorlijk ‘zwaar’. En dat is het ook. Wij – partners binnen het Bestuursakkoord - hopen natuurlijk met z’n allen dat het zover niet hoeft te komen. En ik vertrouw daar ook op.
Dat vraagt echter van u een behoorlijke verandering in werken, een cultuuromslag. Van een normgedreven cultuur waarbij de ene partij de ander via vergunningen allerlei eisen oplegt , naar een cultuur van het oplossen van vraagstukken onder gezamenlijke verantwoordelijkheid. ‘De goede dingen goed doen’, dat wil zeggen een aanpak waarbij innovatie, kosteneffectiviteit van maatregelen en efficiëntie in de uitvoering voorop staan.

Uiteraard is meer kennis over de effectiviteit van maatregelen nodig en een betere toepassing van die kennis in de praktijk. Ik zie allerlei projecten van gemeenten en waterschappen om gezamenlijk kennis te ontwikkelen. Stichting RIONED doet samen met Stowa mee in een aantal van deze initiatieven. Deze zogenaamde proeftuinen beogen kennis voort te brengen die landelijk gebruikt kan worden.
Om de samenwerking tussen gemeenten, waterschap en drinkwaterbedrijven een steuntje te geven zijn de partners van het Bestuursakkoord vanaf dit jaar met steun van het rijk het programma kenniscoaches gestart. De samenwerkende partijen beslissen zelf over de inzet van een kenniscoach op voorwaarde dat het is gericht op het bereiken van de doelen van het Bestuursakkoord Water.
De Stichting RIONED draagt zorg voor de uitvoering van dit programma.
Omdat u vandaag ongetwijfeld nog meer zult horen over dit programma zal ik daar nu niet verder op in gaan anders dan u op te roepen om gebruik te maken van deze mogelijkheid.

Het laatste thema waar ik vandaag aandacht voor wil vragen is duurzaamheid en innovatie.
We weten dat afvalwater energie en waardevolle grondstoffen bevat. We weten dat de wijze waarop het regenwater wordt afgevoerd een belangrijke relatie heeft met de kwaliteit van de leefomgeving. We weten dat vraagstukken spelen als: blijven we centraal zuiveren of soms ook decentraal. We weten dat innovatie mogelijk is door meer meten. Want meten is weten. Betere neerslaggegevens, beter monitoren en betere conditiebepaling zijn het fundament onder:

• het beheersen van wateroverlast;
• het verbeteren van de waterkwaliteit; en 
• het optimaal beheren van de bedrijfsmiddelen oftewel asset management.   

Er komt voor u in het werk een dimensie bij: behalve pompen en zuiveren gaat het nu ook om toelevering en het afzetten van energie en grondstoffen zoals fosfaat en nitraat. Ik zie in dit kader kansen voor Nederlandse bedrijven die tot nu toe niet in beeld waren in de waterketen. En ik zie nieuwe coalities ontstaan. Deze kansen passen natuurlijk in de doelstellingen van de Topsector Water.  

Behalve grondstoffen en energie gaat het in de waterketen ook om het benutten van regenwater in de bebouwde omgeving. In het kader van de klimaatverandering ontstaat meer wateroverlast, maar ook perioden van droogte en hittestress. In het kader van het Deltaprogramma wordt beleid gemaakt voor de ‘klimaatbestendige stad’. U begrijpt dat regenwater en de wijze waarop U daarmee omgaat een belangrijke factor is in het realiseren van zo’n klimaatbestendige stad, zeker als u er in slaagt om water, bodem en ruimte in u aanpak te combineren. U doet dat door de mogelijkheden en samenhang van zowel de ondergrond als de bovengrond maximaal te benutten. Denk aan nuttige zaken als opslag voor overtollig water, warmte koude opslag en stedelijke inrichting [groen in de stad]. We moeten wat mij betreft uitgaan van één bodem en watersysteem

Dames en heren,
Ik ga afronden.
2012 wordt een jaar vol uitdagingen en kansen voor uw sector.
De focus ligt daarbij op meer doelmatigheid, meer innovatie en meer duurzaamheid.
Daarvoor is een zakelijke cultuuromslag noodzakelijk.
Die omslag heeft u al in gang gezet.
Ik verwacht dat u met de juiste focus en juiste ‘ondernemingszin’ de kansen die innovatie en duurzaamheid bieden met beide handen kunt grijpen.
Zonder extra middelen, maar wel met meer ruimte voor creativiteit en inspanning. Benut deze ruimte en neem uw verantwoordelijkheid.
Daarmee wordt de waterketen niet alleen doelmatiger, maar ook duurzamer.
En dat betekent winst voor de sector, en winst voor onze samenleving.

Ik dank u voor uw aandacht.