Persconferentie na ministerraad 9 september 2016

Mediatekst | 09-09-2016

Inleidend statement minister-president Rutte:

Goedemiddag allemaal. Door de grote instabiliteit aan de grenzen van Europa worden we geconfronteerd met een grote vluchtelingenstroom. Mensen die op wankele bootjes de overtocht vanuit Turkije naar de Griekse eilanden maakten. Begin dit jaar hebben wij een akkoord gesloten met Turkije. Ik heb al vaker gezegd: die afspraken zijn niet perfect, er is nog veel te wensen over, maar ze hebben er wel toe geleid dat het aantal mensen dat die gevaarlijke overtocht maakt, dat het aantal mensen drastisch is afgenomen. Tegelijkertijd zien we dat ook vanuit Libië grote aantallen mensen die gevaarlijke overtocht naar Europa wagen. De afgelopen zomer hebben we weer menselijke drama’s gezien op de Middellandse Zee en voor de kust van Italië en dat kan en mag dus zo niet doorgaan, vinden wij met elkaar in Europa. Daarom heeft het kabinet besloten om deel te nemen aan de maritieme EU-operatie ‘Sophia’ in de internationale wateren voor de kust van Libië. Die missie is onder meer gericht tegen mensensmokkel, het tegengaan van de netwerken die migranten via de Middellandse Zee op illegale wijze naar Europa vervoeren. Kern van de missie is dat er een goed functionerende Libische kustwacht komt die mensensmokkel tegenhoudt en vooral ook mensenlevens redt. Nederland draagt daaraan bij door de inzet van het marineschip Rotterdam ten behoeve van training van de Libische kustwacht en de marine. Die gaat dus die kustwacht trainen, het zal geen onderdeel zijn van een ferrydienst vanuit Libië naar Europa. Ze zullen ook werken buiten de normale vaarroutes van de mensensmokkelaars.

Vandaag hebben wij ook besloten om de Nederlandse missie in Irak voort te zetten. Ik ben er begin augustus geweest in Bagdad en in Erbil. Ik heb daar toen een bezoek gebracht aan de politici, mijn evenknieën, maar ook aan de militairen ter plaatse. Ik heb toen gezien wat een buitengewoon belangrijk werk zij doen en hoezeer dat ook gewaardeerd wordt om mensen op te leiden in de strijd tegen ISIS. De Nederlandse inzet beperkt zich daarbij overigens niet tot militaire middelen alleen. Wij blijven ons steeds richten op een samenspel van de verschillende elementen en de verschillende instrumenten, namelijk het diplomatiek optreden, het militair handelen en de stabiliteitsctiviteiten in de regio en dat tezamen met preventie- en repressieactiviteiten om radicalisering ook hier tegen te gaan. Wij zijn daar bezig met andere landen in die strijd tegen ISIS. We helpen daarbij de internationale rechtsorde te versterken, dat doen we ook in Mali, dat doen we ook in Afghanistan. Het mandaat van die missies loopt later af, dus daar hebben we nog iets meer tijd voor besluit, maar dat zullen we dus ook later dit jaar nemen over het vervolg van de missies in Afghanistan en in Mali, daar komen we nog op terug.

Tot slot, volgende week vrijdag is er een bijeenkomst van staatshoofden en regeringsleiders van de Europese Unie, overigens zonder het Verenigd Koninkrijk, in Bratislava, omdat Bratislava, oftewel Slowakije nu de houder is van het roterend voorzitterschap. Daar spreken we over de toekomst van de Europese samenwerking. We zien dat op dit moment in veel lidstaten die Europese steun voor die Europese samenwerking onder druk staat. We kunnen, dat is een breed gevoeld besef, niet op deze weg doorgaan. Het is geen business as usual in Europa. We moeten dus werken aan een Europa dat wat dit kabinet betreft en ook wat betreft vele in Europa overigens, zich concentreert op zijn kernactiviteiten, een effectievere Europese samenwerking, waarbij afspraken worden uitgevoerd, waarbij Europa waarde toevoegt aan het dagelijks leven van mensen en ook voelbaar is daarbij in de positieve zin, waar het betreft welvaart, banen, stabiliteit en óók door samen te werken in Europa, veiligheid. Een klein land als Nederland, met veel mensen, met een hoge welvaart, ingebed in die Europese samenwerking, kan zich veiliger weten dan als wij alleen zouden zijn. Dus niet méér Europa, maar beter Europa, dat is wat ons betreft waar we aan gaan werken. En omdat ik daar ben, en omdat op dat moment de viceminister-president Lodewijk Asscher een bezoek brengt aan Canada, zal Henk Kamp volgende week op deze plaats de persconferentie graag met u doen.

Situatie in Afghanistan

DE WINTHER (TELEGRAAF)
Meneer Rutte, heeft het kabinet vandaag het ook nog gehad over het feit dat in Uruzgan inmiddels de Taliban de dienst schijnt uit te maken, in Tarin Kowt en andere delen van de provincie, waar Nederland eerst verantwoordelijk was voor vrede en veiligheid?

RUTTE
Ja, we hebben daar bij stilgestaan. We hebben daarbij wel vastgesteld dat het beeld diverser is dan het soms lijkt. Het is niet zo dat de Taliban de macht in dat deel van Afghanistan overneemt, maar wel bezig is om dat te proberen. Er wordt zwaar teruggevochten. We zien dat op dit moment het Afghaanse leger terugvecht. Dat daarbij overigens ook hulp is bijvoorbeeld van de Amerikanen om dat te doen. Dit zien we op heel veel plekken in Afghanistan. We hebben het ook gezien in Kunduz, in het Noorden, rondom het vliegveld onder andere dat waar wij langzamerhand overdragen aan de Afghanen, aan het Afghaanse leger en de Afghaanse veiligheidstroepen, dat we er alles aan moeten doen om er voor te zorgen dat die ook geëquipeerd zijn om die veiligheid te bewaken. Af en toe zie je dan dat de Taliban succesvol is, maar ook weer wordt teruggeslagen zoals we ook hebben gezien in Kunduz. En zoals er op dit moment de berichten zijn dat er weer wordt terug geknokt en gevochten in Tarin Kowt.

DE WINTHER (TELEGRAAF)
Is het met de kennis van nu onverstandig geweest om destijds weg te gaan?

RUTTE
Kijk, we zijn toen niet weggegaan zonder iets over te dragen. Dus in 2010 heeft het Nederlandse kabinet zoals we weten niet kunnen besluiten – het laatste kabinet Balkenende – om de missie voort te zetten of een andere missie te gaan doen. Er is toen besloten uiteindelijk op basis van de politieke constellatie om weg te gaan, maar toen zijn die taken overgenomen door andere landen en zo hoort dat ook. Dat doe je steeds. Als een missie is afgelopen dan draag je over aan andere landen. En het was ook altijd overigens de bedoeling om vanuit de internationale gemeenschap in de jaren daarna – en dat gebeurt nu ook – überhaupt de militaire bijdrage af te bouwen en veel meer in de adviserende rol te zitten. Dat wij doen bijvoorbeeld als Nederland nu ook in het Noorden. We zijn actief in Afghanistan nog steeds rondom Mazar-i-Sharif samen met de Duitsers en er komen binnenkort voorstellen om dat ook voort te zetten.

DE WINTHER (TELEGRAAF)
De vraag dringt zich toch wel op, kijkend naar Uruzgan, u noemde zelf net ook Kunduz. We zitten nu ook nog in Mali. Dat gaan we kennelijk afbouwen daar, vroeg of laat. Dat dat soort militaire inspanningen voor Nederland uiteindelijk niet zo veel waard blijken, omdat het wel met allerlei goede bedoelingen gebeurt, maar dat nu zelfs moeders van overleden zonen van militairen zich afvragen of de offers die Nederland brengt in dat soort gebieden niet voor niets zijn geweest.

RUTTE
Nou ja, we kunnen alleen maar proberen te snappen het vreselijke leed wat mensen ervaren als hun zonen, hun geliefden omkomen in de strijd. En dat is in het bijzonder in Uruzgan natuurlijk gebeurd met veel Nederlandse militairen en dat is verschrikkelijk. Nederland is niet alleen daar bezig. We zijn daar onderdeel van een coalitie in Afghanistan van ongeveer 50 landen. De hele NAVO, 28 lidstaten, plus nog eens 20, 22 andere landen in de wereld. Het is een zeer brede coalitie. Die heeft eerst er hard aan gewerkt om de Taliban terug te dringen en de andere opstandelingen. En vervolgens is die bezig om de macht ook over te dragen en de veiligheid over te dragen aan het Afghaanse nationale leger, het ANA. Dat gaat over aan Afghanistan, dat was ook de verwachting overigens, met meer en minder succes. Je zult af en toe dus zien dat ook de Taliban er dan weer in slaagt om weer op te rukken. Dan is het vervolgens van belang om te zien dat dan die ANA, dus het Afghaanse leger, er in slaagt om ook weer terug te slaan. Soms met hulp van ons, niet Nederland zelf, maar je ziet dat bijvoorbeeld Amerika er nog steeds bij betrokken is. Nederland is overigens ook nog steeds zeer intensief betrokken, ook overigens bij de wederopbouw in Uruzgan zelf, niet militair, maar we zijn nog steeds actief op het terrein van de buitenlandse handel en vooral de ontwikkelingssamenwerking. En we zijn natuurlijk in het Noorden actief, dus wij dragen bij aan die operatie Resolute Support die ervoor zorgt dat die macht wordt overgedragen, dus ik zou willen zeggen tegen zeker ook de mensen die kijken op dit moment of die geliefden hebben verloren daar: dit is niet zonder belang geweest dat we er waren. Dit was een, en nog steeds zijn, dit is een gebied waar de meest verschrikkelijke internationale terroristische organisaties bezig waren een blijvende basis vestigden, van waaruit niet alleen dat land totaal geterroriseerd werd, maar ook vanuit dat land aanslagen konden worden gepleegd tot en met letterlijke deze plek waar we op dit moment zijn en andere plekken in Nederland en in Europa. Daarom zijn we daar actief om daar stabiliteit te brengen en het hier veilig te houden. Dat gaat stap voor stap. Dat is soms twee stappen vooruit, één stap achteruit. Maar het is niet nutteloos geweest. Integendeel, we zien nog steeds per saldo forse vooruitgang. En zelfs nu in Uruzgan zien we op dit moment ook weer dat er heel hard wordt terug geknokt om die Taliban daar weer uit Tarin Kowt te verdrijven.

Turkse gemeenschap in Nederland

GEERAEDTS (RTL NIEUWS)
Ik vroeg me af, het is de eerste vrijdag na Zomergasten. Ik vroeg me af of u nog achter uw uitspraak staat over die Nederlandse Turken die een journalist lastig hebben gevallen.

RUTTE
Zeker, en daar heb ik een reden voor omdat de woede die ik daar beschrijf. De ‘pleur op’-uitspraak, ‘lazer op’ of in plats Haagse ‘pleurt’ moet het eigenlijk zijn, niet ‘pleur op’ maar ‘pleurt op’. En als minister-president moet ik dat misschien wat officiëler formuleren, heb ik ook in die uitzending gezegd en gezegd: onze verworvenheden, in dit geval: Turken die gebruik maken van hún mogelijkheid van demonstratie, ik vind het ongemakkelijk al die vlaggen van AK-partij, van Turkije in Rotterdam, maar het mag. Het is de vrijheid van demonstratie, maar vervolgens een NOS cameraploeg het werk onmogelijk maakten. Dus de andere verworvenheid in Nederland dat we persvrijheid hebben totaal met voeten treden. Ik heb toen gezegd in wat meer premierwaardig, meer minister-president toebehorende stijl, het is, je kunt niet shoppen in die verworvenheden. Het is geen cafetariamodel. Het is alles of niets, en als het niet alles is, dan is het dus niets. En dat is voor mij echt heel essentieel, dat we dit met elkaar beveiligen en bewaken.

GEERAEDTS (RTL NIEUWS)
Turkije reageerde door te zeggen dat het helemaal niet, dat het een minister-president onwaardig is om zich zo te uiten. Ze koppelden dat eigenlijk aan de golf van discriminatie in Europa. Begrijpt u die kritiek?

RUTTE
Nee, totaal niet, en ik heb ook daarop gereageerd door te zeggen: ik laat het geheel voor rekening van de Turkse autoriteiten.

GEERAEDTS (RTL NIEUWS)
Nou, vorige week had u het over inmenging van de Turkse staat in Nederland. Hier wordt Nederland bekritiseerd. Het gaat om Nederlandse Turken, het gaat niet om…

RUTTE
…Kom op jongens, we moeten geen lange tenen hebben. Waar het mij om gaat is niet dat Turkije diplomatiek bezwaar maakt, dat gebeurt iedere dag, tussen alle mogelijke landen, we hebben natuurlijk heel veel contacten internationaal en met ambassades waarbij opmerkingen over en weer worden gemaakt over de aanpak. Dat mag allemaal, dat is het normale diplomatieke verkeer. Ik neem er kennis van. Ik ben het er niet mee eens. Ik zie er geen enkele aanleiding in om die uitspraak terug te nemen. Waar het mij om gaat is iets anders, en dat is dat vanuit Turkije rechtstreeks er vergaande beïnvloeding zou zijn via de Turkse gemeenschap in Nederland in Nederland, de zogenaamde lange arm. Daar zijn we heel scherp op. Maar dat een Turkse diplomaat in paniek schiet omdat ik een felle uitspraak doe, dat laat ik echt voor zijn rekening en dan zeg ik: joh, tenen intrekken, dit hoort bij het internationale diplomatieke verkeer.

GEERAEDTS (RTL NIEUWS)
U bent niet bang dat dat de relatie tussen Nederland en Turkije op termijn kan schaden?

RUTTE
Ja, die relatie is ons veel waard, maar onze waarden zijn me nog meer waard. Onze Nederlandse verworvenheden, onze rechtstaat, en die moeten wij echt onconditioneel verdedigen, omdat ik merk dat het te vaak voorkomt dat we bereid zijn daar concessies aan te doen. Dat zag je ook in die uitzending – het debatje wat ik toen met Thomas Erdbrink had, waarom ik op hem weer zo fel reageerde – omdat sommige dingen wel absoluut zijn. En de persvrijheid, de vrijheid van meningsuiting, de vrijheid om te demonstreren, dit soort verworvenheden in Nederland, daar kun je niet in shoppen.

GEERAEDTS (RTL NIEUWS)
En die verworvenheden heb je in Turkije niet, toch? De rechtstaat hier…

RUTTE
Mijn uitspraak ging niet over Turkije. Mijn uitspraak ging over Turkse Nederlandse waarvan ik zeg: het zijn meer Turken in Nederland, deze jongens in dat filmpje, dan Turkse Nederlanders, want ze zijn overduidelijk niet geïntegreerd hier. Ze treden belangrijke verworvenheden met voeten. Ik heb er bij gezegd dat gelukkig, gelukkig 80% van de Turken in Nederland, de Turkse Nederlanders, 85% van de Marokkaanse Nederlanders volgens SCP onderzoek goed geïntegreerd is. Dus laten we vooral ook benadrukken, ook belangrijk voor de balans, dat het overgrote deel van de mensen uit Turkije en Marokko, 3e, 4e generatie, hier een positieve bijdrage levert, die goed geïntegreerd is, maar die groep die dat niet is, daar is echt een probleem mee.

JOOSTEN (ELSEVIER)
U ging er inderdaad serieus op in bij Zomergasten, maar vindt u niet dat het ook een vervolg moet krijgen, bijvoorbeeld via Justitie, dat er vervolging moet plaatsvinden? En tweede aanvullende vraag: vindt u dat de NOS misschien toch aangifte moet doen?

RUTTE
In algemene zin vinden wij, vind ik, Ard van der Steur, het kabinet, dat als je je bedreigd voelt, als je je geïntimideerd voelt, als je je onveilig voelt, dat je aangifte moet doen. Ik ga nooit in een individuele casus treden, dat kan niet. Dus ik ga niet in deze zaak, en dan de NOS vertellen wat ze moeten doen. Of de cameraman wat hij of zij moet doen. Dat is altijd aan de persoon. Maar in algemene zin, ik kan nooit in één case treden, maar in algemene zin is onze oproep als je je bedreigt voelt, of bedreigt weet, als je je onveilig voelt: doe aangifte. En we zien ook dat deze week de eerste twee arrestaties, aanhoudingen hebben plaatsgevonden. Want dan kan namelijk de rechtstaat, met al zijn might en power, kan zich dan tegen deze elementen keren.

JOOSTEN (ELSEVIER)
En mijn eerste vraag: vindt u dat Justitie misschien toch voor vervolging moet instemmen?

RUTTE
Ik kan nooit over individuele zaken ingaan.

BORGMAN (R1)
U zegt: er is bij die 20% die niet geïntegreerd is een probleem, wat is het probleem dan precies?

RUTTE
Het probleem is dat zij met twee benen in Turkije staan, dat zij zich niet verhouden tot de Nederlandse rechtsstaat en dat zij, en dat blijkt in dat filmpje, maar goed, ik zeg niet dat al die 20% dit gedrag zou vertonen, maar laten we maar eens aannemen dat de mensen in dat filmpje niet tot de 80% behoren maar waarschijnlijk tot de 20%, en daar een uitwas van, mensen die ook zo ver gaan, dat ze daadwerkelijk het werken onmogelijk maken van collega’s van u, dat is een ernstig probleem. Dat is een probleem wat is ontstaan, heb ik ook proberen te analyseren in Zomergasten, in de jaren ‘80 en ik denk een naïeve aanpak van integratie in Nederland waarbij we uitgingen van een soort verzuilingsconcept: laat mensen maar in een eigen zuiltje opgroeien en niet erg als ze zich niet echt engageren met onze samenleving. Dat is een probleem wat we niet in een paar weken oplossen.

BORGMAN
Maar wat voor rol ziet het kabinet dan voor zichzelf bij het oplossen van dat probleem?

RUTTE
In ieder geval niet dat we dat in een paar weken gaan oplossen. Het begint één ermee dat we met elkaar veel scherper moeten normeren wat wij verwachten van mensen die van buiten komen. Ik vind dat we dat veel te slap doen en bij heel veel gevallen. De laatste jaren gaat dat al veel beter. Dus dat we zeggen, als je van buiten komt, ook de vluchtelingen die vorig jaar in grote getalen naar Nederland zijn gekomen. Gelukkig zijn die aantallen omlaag, maar er komen nog steeds vluchtelingen naar Nederland. Wij staan open voor vluchtelingen. Dat je volstrekt helder bent in wat voor land je aankomt: wat onze geschiedenis is, wat onze waarden zijn, waarom die van belang zijn, dat je je daar op hebt aan te passen, dat wij niet aan jou aanpassen, maar jij je op die punten aan ons hebt aan te passen. Het tweede, dat als je normoverschrijdend gedrag vertoont, als je in strijd bent met de wet, de wetgever, maar vooral in dit geval de politie, het OM zich tegen je keert.

BORMGAN
Maar je kan er een strafrechtelijk antwoord op formuleren, maar misschien is het wel een cultureel probleem en moet het antwoord veel meer daar in zitten?

RUTTE
Het is beide, maar het begint ermee dat je de norm stelt en als wij met zijn allen, we zijn allemaal elite zoals we hier zitten, u als perselite, ik als politieke elite, zolang wij niet met zijn allen volstrekt helder zijn wat de ononderhandelbare elementen van onze samenleving zijn, waarvan wij verwachten dat mensen van buiten zich aan hebben te houden, zolang wij daar relativerend over zijn en zeggen ach: jij met je aanpassen. Ik zal een voorbeeld noemen, Klaas Dijkhoff formuleerde dat heel mooi vorige week tegen mij, ik heb het geloof ik nog niet gedeeld maar vond het een prachtige uitspraak, hij zei: ik ga nooit naar het naaktstrand, zei Klaas Dijkhoff, maar ik zou niet over 10 jaar willen vertellen aan mijn kinderen dat we in Nederland het naaktstrand hadden, maar dat we het hebben afgeschaft onder druk van een grote culturele minderheid. Dus het opkomen voor: waar trekken wij de grens, waar passen wij ons niet meer aan aan anderen, sterker nog, wij passen ons niet aan aan anderen. Ik trek hem maar even scherp.

BORGMAN
Maar toch, u zegt: je mag niet shoppen in de verworvenheden, grondrechtelijke vrijheden, dat is geen cafetariamodel, je moet ze allemaal tot je nemen. Tegelijkertijd constateert u dat dat niet gebeurt en daar blijft het dan bij, dat klinkt toch vrij machteloos?

RUTTE
Nee, want dan is stap één dat wij volstrekt helder zijn in norm zetten, ook dat filmpje uitzenden bij Zomergasten heeft zijn betekenis. De reactie van de Turken waar ik net over sprak met één van uw collega’s is daarin relevant. Dat laat zien wat de politiek in Nederland, of in ieder geval de minister-president van Nederland daarvan vindt, ik hoop namens heel velen. Ik verwacht, ik denk, ik weet zeker namens heel erg velen, dat hoorde ik ook uit alle reacties. Het tweede is dat als je de wet overtreedt, als je dingen doet die in strijd zijn met de wet, dat zien we nu ook bij de eerste mensen die zijn opgepakt, dat als je aangifte doet, dat dan, als je aangifte doet en dan blijkt ook dat het echt fout zit, dat je terecht aangifte hebt gedaan en er wordt vervolgd, dat mensen ook worden opgepakt en dat die vervolging verder plaatsvindt. Dat hoort allemaal bij de rechtsstaat.
Nog een aanvulling op het vorige antwoord. Als u denkt, we kunnen dat probleem van de 20% met een toverstokje oplossen, iets wat in 30 jaar groeit, gaat het kabinet met een nota of een wet oplossen in een paar weken, nee dat niet. Het begint met normeren, heel scherp de wet handhaven, de leerplicht handhaven bijvoorbeeld, nu bij degene die van school worden gehaald, dus het bestaande instrumentarium veel rücksichtloser toepassen, daar begint het mee.

HENDRICKX (VOLKSKRANT)
Een aanvullend vraagje. Het was ook in Zaandam, waar Turks-Nederlandse jongeren… die hebben een SBS-ploeg lastig gevallen. Denkt u dan ook weer van: pleur op of pleurt op?

RUTTE
Nou ja, ik heb ook namens het kabinet gezegd: volgens mij, in Zaanstand is gewoon tuig van de richel bezig. Dus ik ga hier niet deze mensen nog een keer het genoegen doen dat we denken: oh, je bent ook nog Turk dus u zult wel gestrest zijn over de coup in Turkije. Echt totaal gelul. Dit is gewoon tuig van de richel wat zich daar… Kijk, heel fundamenteel in Nederland is, dat als jij in een buurt woont, als jij gewoon normaal je leven leidt, dat je je beschermt weet, dat je niet dit soort figuren hebt die het leven in je buurt onmogelijk maken. Er is contact geweest vandaag uitvoerig tussen Ard van der Steur en de burgemeester, ik heb zelf een deel van het gesprek kunnen meeluisteren. Het was een heel goed gesprek en de gemeente, de politie zit er bovenop. Ard van der Steur heeft ook alle hulp aangeboden vanuit de overheid om deze situatie zo snel mogelijk onder controle te krijgen. De burgemeester, kan ik u melden, gaat vanmiddag de buurt in en met de bewoners in gesprek. Het toezicht is versterkt, er zijn meer agenten, de BOA’s zijn op straat gekomen, de jongen worden actief in kaart gebracht om ze beter te kunnen aanpakken, met de bewoners die zich bedreigd voelen worden nu gesprekken gevoerd. Dit is zo fundamenteel. Ik heb mij nu al twee dagen zo kapot aan zitten ergeren dat goedwillende mensen, die hardwerkende mensen die in dat buurtje wonen zich bedreigd voelen door deze, inderdaad door het tuig van de richel, het gevoel hebben dat ze niet kunnen rekenen op de bescherming van de rechtsstaat. Dat is natuurlijk volstrekt uitgesloten. Ik ben heel blij dat er nu heel hard tegen wordt opgetreden.
Belangrijk overigens tot slot is wel dat mensen, dat zei Van der Steur vanmorgen ook, ik geloof in De Telegraaf of het Algemeen Dagblad, dat je ook aangifte moet doen als je je bedreigd voelt, want we moeten uiteindelijk ook die aangiftes hebben. Kijk het maken van een vlogje op zichzelf is niet strafbaar, maar de overlast op straat, keiharde muziek, mensen intimideren is het wel. Dus ik roep ook hier nog maar een keer mensen op die daar mee te maken hebben gehad om aangifte te doen.
Ik ga dit op geen enkele manier goedpraten door een link met Turkije te leggen want dan ga ik denken: ach, misschien zijn ze wel gestrest geraakt door de gebeurtenissen op 15 juli. Dit heeft niets te maken met de coup in Turkije.

HENDRICKX
Als ik het goed verstond zei u: het is gelul dat dit iets met Turkije te maken heeft?

RUTTE
Ja.

HENDRICKX
Dus u wilt alleen dat mensen oppleuren als het iets met Turkije te maken heeft?

RUTTE
Mijn punt was tegen die vent die in de camera zegt op 15 juli na de coup, die daar als Turk staat te demonstreren terwijl hij gewoon Nederlander is, waarschijnlijk, met ook nog misschien een Turks paspoort, maar in ieder geval ook Nederlander is, en daar in de camera zegt tegen ons: oprotten. Want dat zegt die in de camera, hij zegt in die NOS-camera, voordat het werk onmogelijk wordt gemaakt: oprotten. Dan is mijn reactie: pleur zelf op, pleurt zelf op. Nu gaan we naar Zaanstad en het laatste wat we moeten doen is de luitjes daar, die deze vreselijke dingen doen, dit tuig, het genoegen doen om ze nog een soort escape te bieden van ja, misschien heeft het wel te maken omdat ze in paniek zijn met de coup tegen Erdogan. Heeft het natuurlijk niets mee te maken, dit is gewoon echt, gewoon heel fout publiek en moeten we hard aanpakken.

JOOSTEN (ELSEVIER)
Ik vroeg mij eigenlijk af, heeft u een reactie gehad van de ‘pleurt op-meneer’?

RUTTE
Van die meneer? Nee, niet dat ik weet.

JOOSTEN
Hij is wel wereldberoemd.

RUTTE
Onbeleefd eigenlijk, vindt u niet? Nee, heb ik niet gehad.

EU-missie Sophia

VAN SOEST (AD)
Ik had nog een vraag over onze deelname aan die EU-missie Sophia. U zei: de boot die we daar naartoe gaan sturen gaat niet fungeren als ferrydienst van Afrika naar Europa. Vindt u dat die schepen die daar namens de EU aan de missie deelnemen inderdaad die migranten die ze oppikken uit zee niet naar Europa zouden moeten brengen?

RUTTE
Punt is, je kunt ze niet terugbrengen. Het principe van non-refoulement maakt het onmogelijk om ze terug te zetten op de Libische kust, dat kan niet. Verder is het internationaal zeerecht, wat is als drenkelingen dreigen om te komen, heb je ze op te pakken. Wat ik alleen kan zeggen is dat dit schip van ons niet in die vaarroutes actief zal zijn. Dit schip zal op hele andere plekken actief zijn, bij het trainen van de Libische kustwacht.

VAN SOEST
Ja, oké, maar uit de manier waarom u het woord ferrydienst uitsprak, meende ik ook een soort van afkeer tegen het principe te hebben dat die migranten naar Europa worden gebracht?

RUTTE
Ja, natuurlijk. Alleen je kunt niet mensen laten verdrinken. Feit is wel dat omdat Libië ze gewoon laat uitvaren, ze eenmaal op zee zijn, ze bellen met Rome: hier varen we, we zullen over 10 minuten wel verdrinken, kunt u iemand sturen? Zo gaat het letterlijk. Dan komt er een schip, word je aan boord gehaald en word je afgezet in Italië. Zo kan het natuurlijk niet. Dit zijn bovendien mensen die helemaal geen kans hebben op asiel. 80, 90% is economisch migrant, heeft nul kans op asiel hier. Een heel klein deel wel. Het is een hele andere populatie dan uit Zuid-Turkije, de Syriërs die uit Zuid-Turkije naar, via de Egeïsche Zee, naar Griekenland overstaken. Hele andere populatie. En daarom hebben wij gezegd: we willen helpen, maar we gaan niet ook nog eens een keer bijdragen aan die ferrydienst.

VAN SOEST
Tot slot, maken we al enige voorderingen met afspraken met onder andere Libië, maar misschien ook andere Noord-Afrikaanse landen, zodat we die mensen wel daar kunnen afzetten?

RUTTE
Er wordt verschrikkelijk hard aan gewerkt, maar het gaat heel erg langzaam omdat het heel ingewikkeld is. Met Turkije was dat ook al heel ingewikkeld, maar dan werk je met een op zich hoog ontwikkeld land, hoog ontwikkelde overheid, je weet wie je moet hebben, met wie je moet praten. Dat was nog heel ingewikkeld, zijn we maanden mee bezig geweest vanaf oktober vorig jaar, gesprekken die ik in Davos had met Davutoglu, bezoekt het Catshuis, Merkel, iedereen tot eind maart. Uiteindelijk is dat gelukt, het houdt ook. We zien van duizenden per dag is de instroom nu naar 150 of 100 per dag naar de Griekse eilanden. Ze komen überhaupt ook niet verder omdat inmiddels ook de Balkan dicht zit. Het is daarom ook dat we hier nu in plaats van gesprek over het openen van azc’s en opvanglocaties, gesprekken hebben over het sluiten ervan, hele andere discussie. Nederland is niet tegen vluchtelingen, we zijn allemaal bereid overgrote maten vluchtelingen op te nemen, maar die aantallen moesten echt naar beneden, dat is gelukt. Het blijft overigens fragiel, het kan weer veranderen, het blijft echt fragiel, het is echt niet gezegd dat dat zo blijft. Maar tot nu toe houdt het. Vanuit Noord-Afrika willen we vergelijkbare, je kunt het nooit kopiëren één-op-één, maar we willen wel afspraken maken met landen en vergelijkbaar met die met Turkije, maar dat gaat tergend langzaam. Ik kan wel zeggen: er wordt heel hard aan gewerkt, ook Nederland is daar heel actief bij betrokken.

Prinsjesdag

JANSEN (BNR)
Meneer Rutte, Prinsjesdag komt eraan en traditiegetrouw heeft RTL weer de hand kunnen leggen op een aantal Prinsjesdagstukken.

RUTTE
Moet even uw collega feliciteren denk ik dan naast u.

JANSEN
Gaat u hier nog actie op ondernemen?

RUTTE
Ik heb die vraag ieder jaar gekregen en het antwoord is ‘nee’, omdat de ervaring is dat dit helaas ieder jaar gebeurt. Ik ben er ook buitengewoon geïrriteerd over. De Kamer is ook heel terecht verschrikkelijk geïrriteerd over, omdat het daarmee ook de kans om het beleid in samenhang in één keer goed te presenteren en Nederland echt te laten zien: dit gaan we… Nu krijg je een stuk naar buiten. En ik kan niet bevestigen of het klopt of niet klopt en wat er nog meer komt en hoe dat zit. We kunnen er niets over zeggen, dus het is buitengewoon irritant.

JANSEN
Maar het schip van de staat is het enige schip dat lekt van de top, dus het moet iemand zien die u dagelijks in de ogen kijkt.

RUTTE
Nou, dagelijks weet ik niet, maar wel regelmatig ongetwijfeld, ja.

JANSEN
De Kamer zegt, dat is langzamerhand ook traditie geworden, wij willen een debat met de minister-president en wij gaan ervoor pleiten, D66, SP, om de stukken gewoon te publiceren zodra ze klaar zijn.

RUTTE
Ja, dat gaat om twee redenen niet. In de eerste plaats de stukken zijn zelfs nu nog niet klaar. Er wordt nog deze dagen over honderden miljoen overlegd. Dat gaat tot maandag door. Dus de stukken zijn niet klaar. Tweede is dat de Raad van State nog advies moet uitbrengen. Dan zijn er diegenen die zeggen, maar kun je dan niet als de begroting, als de individuele begroting af is, die naar de Kamer sturen? Dat kan ook niet omdat wat je vervolgens bij een andere begroting besluit heeft weer een impact op de begroting die je al behandeld hebt. Dus alles hangt met elkaar samen, het is echt een puzzeltje. En dat hele puzzeltje moet als één mooi puzzeltje met een lucht, en een wei met een koe erin, moet in zijn geheel naar de Kamer. Je kunt niet die koe sturen, en later het zonnetje. Je moet het allemaal samendoen, omdat alles met elkaar samen moet.
Als het slecht weer is gaat die koe naar binnen en dan klopt het niet meer. Ik zit nogal vast in deze vergelijking. Ik vind hem wel goed van mezelf. Hij is wel mooi.

JANSEN (BNR)
Ik laat `m even inwerken. En vroeger zei u ook nog als argument ‘en het is niet netjes naar de Koning toe, want die presenteert het beleid op Prinsjesdag’. Is dat een argument wat nu niet meer geldt?

RUTTE
Jawel, dat is een ander punt, dat naarmate alle stukken al openbaar zouden zijn voor Prinsjesdag de Troonrede natuurlijk veel politieker wordt. Want nu presenteer je tijdens de Troonrede het beleid en anders wordt die Troonrede – als het beleid er al is – krijgt veel meer een, laten we zeggen, die gaat nog veel meer beschrijven de samenhang binnen het beleid, waarmee de Koning in een nog veel politiekere positie wordt gebracht. De Koning heeft natuurlijk ook al een hele bijzondere staatsrechtelijke positie op Prinsjesdag, omdat de Troonrede wordt geschreven door het kabinet. En als het ene kabinet wordt vervangen door het andere kabinet van een andere politieke kleur, dan zouden mensen die niet de hele dag het staatsrecht volgen kunnen denken: hé, dat is vreemd, de Koning hield vorig jaar een verhaal wat die kant op ging, houdt nu een verhaal wat die kant op ging. Maar dat is onderdeel van Prinsjesdag, dat is onvermijdelijk, maar als die Troonrede plaatsvindt op het moment dat alle stukken al naar buiten zijn gebracht, in officiële zin en bekend en bediscussieerd en beduimeld, dan gaat die Troonrede van karakter veranderen zodanig dat hij nog veel politieker wordt, en ik vind dat je daarmee ook de Koning in een onmogelijke positie brengt. In context van het staatsrecht. Dat zijn allemaal argumenten om het niet te doen, en alles in samenhang te presenteren op die derde dinsdag.

JANSEN (BNR)
En de conclusie moet zijn, de weg naar Prinsjesdag zal wat publiciteit betreft altijd een lastige weg blijven?

RUTTE
Nou in ieder geval zolang ik premier ben, mij is het nog niet gelukt om het te stoppen, misschien dat mijn opvolger het wel kan, mij is het niet gelukt.

BREEDVELD (NOS JOURNAAL)
Misschien strenger optreden.

RUTTE
Ja, ik geloof dat ik, ja goed. Ik hoor graag adviezen.

BREEDVELD (NOS JOURNAAL)
Hard en daadkrachtig enzo.

RUTTE
Ja.

BREEDVELD (NOS JOURNAAL)
Doorpakken. Ik zou Ivo Opstelten nog even om advies vragen.

RUTTE
Ik zie een kandidaat van opvolging. Voorlopig tot 2021 is er geen vacature. En wie weet, daarna.

Europese top in Bratislava

BREEDVELD (NOS JOURNAAL)
Ander onderwerp, Bratislava, u haalde het zelf al even aan. Hoe gek is het om daar te praten met elkaar zonder Engeland? Een Engeland wat ook nog niet de eerste stap heeft gezet naar het Brexit waar ze zelf voor gekozen hebben.

RUTTE
Ja kijk, de Britten hebben een referendum gehouden, dat was consultatief. De regering heeft gezegd: dit is een instructie van de Britse kiezer die we moeten uitvoeren. Ze hebben gezegd we gaan op enig moment artikel 50 triggeren, wat voorziet in het starten van de uittredingsonderhandelingen. Dus dat is de context waarin we werken, zolang ze dat niet hebben herroepen moeten we daar vanuit dealen. En moeten dus de andere 27 [lidstaten] zich afvragen hoe gaan we met elkaar verder? Wat voor lessen trekken we uit het referendum? We gaan niet zozeer praten over hoe we nou met de Britten zullen omgaan, want we hebben allemaal afgesproken eerst willen we dat ze dat artikel 50 triggeren, en dan gaan wij pas nadenken.

BREEDVELD (NOS JOURNAAL)
U waarschuwde al even, het moet niet het begin worden van het Europa van de verdeeldheid.

RUTTE
Ik waarschuwde niet, ik stel vast dat er heel verschillend wordt gedacht over die toekomst. Er zijn landen die aansturen op een verdere integratie, er zijn landen die juist het tegenovergestelde willen. Er zijn landen zoals Nederland die zeggen: zorg er nou voor dat de Commissie, de Europese Commissie, een sterke positie houdt. Het is wel van belang dat die Commissie ook de afspraken zo objectief mogelijk uitvoert, en daarmee hebben we ook kritiek op besluiten bijvoorbeeld over Spanje en Portugal die geen korting opgelegd kregen hoewel ze niet voldeden aan het Stabiliteits- en Groeipact, dus Nederland zet erg in op een sterke Europese Commissie, die vooral de regels uitvoert en de regels handhaaft en een gelijk speelveld creëert van Europa op alle terreinen. Maar vooral ook in Europa wat qua markt verder verdiept, want daar zit daar zit heel veel economisch groeipotentieel, maar ook ervoor zorgt dat we die markt eerlijk houden met oneerlijke concurrentie ook op het gebied van arbeid en uitbuiting dat die wordt tegengegaan. Maar ook een Europa wat er in slaagt om de vluchtelingenstroom structureler nog onder controle te krijgen dan we tot nu toe gedaan hebben. Ik zei het in het begin al die Turkijedeal is natuurlijk niet perfect, het is ook een, ja hij hóudt, maar het is natuurlijk nodig omdat we onvoldoende onze buitengrenzen beveiligen.

BREEDVELD (NOS JOURNAAL)
Gezamenlijk verder, maar is het dan niet heel raar dat Tsipras in Athene zijn zuidelijke vriendstaten ontvangt om daar gezamenlijke zuidelijke strategieën te bespreken?

RUTTE
Nou ja, ik was twee weken geleden weer in Meseberg bij Berlijn met de collega’s van Zweden, Finland, Denemarken en Duitsland. Dus die oploopjes heb je allemaal. Je hebt de Visegrad vier, je hebt de Benelux, dat is allemaal niet zo’n ramp. Wat wij als Nederland vooral proberen, we leggen laatste hand ook aan een brief aan de Kamer, is te proberen in dat Europa van veel opvattingen op hoe moet het nou verder, om te kijken of je een paar gezamenlijke lijnen kunt uitzetten. En één daarvan is volgens mij het verdiepen van de interne markt, maar tegelijkertijd ook er voor zorgen dat die eerlijk is. Een andere zou zijn rondom migratie, dat we als Europa geheel onze verantwoordelijkheid nemen, maar tegelijkertijd er voor zorgen dat die buitengrenzen sluiten. Dat we de immigratiestromen structureel onder controle gaan krijgen. We hebben daarover gesproken. In dat soort punten merk je dat Nederland een positie heeft waarin ook naar ons wordt gekeken. Dat heeft ook te maken met de Nederlandse coalitie, centrumlinks/centrumrechts, en ook in Europa zal je dat type compromissen moeten vinden. Maar de kern is – en dat is me heel wezenlijk – dat Europa niet alleen die markt is maar ook veiligheid. Ook de veiligheid van het feit dat je lid bent van een grotere club. Dat Nederland niet in zijn eentje in een instabiele wereld staat met nu Syrië, Rusland, Oekraïne, Noord-Afrika. Dat je je ook veilig kunt weten ingebed te zijn in zo’n grotere vereniging.

BREEDVELD (NOS JOURNAAL)
Maar is het geen risico dat landen zich gaan verenigen rondom gezamenlijke belangen? Dat je toch clubjes krijgt in Europa?

RUTTE
Nou dat gebeurt altijd, maar dan uiteindelijk moet je met elkaar weer proberen eruit te komen. Kijk, er is een vrijheid van vereniging en vergadering. Je kan niemand verbieden om bij elkaar te komen. Als ze dat niet doen gaan ze elkaar wel bellen. Dat doe ik zelf ook, want ik heb ook mijn opvattingen. Alleen ik denk dat Nederland ook wel de positie zou kunnen pakken nu om te kijken of we een aantal bruggen kunnen slaan in dat debat, waarbij er in ieder geval een zekere consensus is bij de meeste landen om nou niet ineens heel erg verder te gaan integreren, integendeel, pas op de plaats, en nu een succes maken van wat er is. En heel veel ‘unfug’ eruit te halen.