Toespraak minister Bijleveld op het symposium Circulaire Economie in Stroe
Dames en heren,
Wat goed dat u hier bent en wat fijn om zo veel enthousiasme te zien.
Ik heb zojuist even gekeken bij twee workshops:
De eerste was Brainstorm quick wins circulaire economie van Studio WHY.
Hierbij kijkt men hoe we de circulariteit van Defensie snel kunnen verbeteren.
En de tweede In the loop, education game ontwikkeld door Katie Whalen van de TU Delft.
Een spel dat spelers uitdaagt oplossingen te bedenken voor onze dreigende grondstoffen tekorten.
Mooi om te zien.
En belangrijk, want we staan wel echt ergens voor, beste mensen.
(…)
Achter mij ziet u twee foto’s gemaakt door kapitein Suzanne Aarssen tijdens haar uitzending in Mali.
Suzanne is een van de militairen verantwoordelijk voor de logistiek tijdens missies.
Met andere woorden: hoe krijgen we alles wat onze troepen nodig hebben op de plaats van bestemming.
Wat u ziet is afvalverwerking op z’n Malinees: een hoopje afval dat zich uiteindelijk verspreid over het landschap.
Door die verdunning lijkt het probleem niet zo urgent.
Maar dat is het natuurlijk wel.
Overigens is dit afval onder andere afkomstig van de Nederlandse troepen.
En het gekke is, dit afval is voor dat het hier belandde keurig door een milieustraat gegaan.
Een milieustraat die met veel moeite is opgezet in het kamp en waarvoor mensen zijn opgeleid.
Alles gescheiden in vier verschillende afvalstromen.
Wist u overigens dat de Noren maar liefst scheiden in 7 stromen?
Helaas, een lokaal vuilnisophaalbedrijf dumpt Noors en Nederlands afval buiten de poorten op één grote hoop.
Eeuwig zonde.
En ik zeg eeuwig met klem omdat er veel plastic tussen ligt.
En dat spul is net als persoonlijke informatie op Facebook: het verdwijnt nooit.
(…)
Nadat ze zich had ingezet om alles vanuit Nederland op de juiste plekken in Mali te krijgen, had Suzanne even tijd om zich te verbazen en vreselijk op te winden over het feit dat we ons afval zo achterlaten.
Vreemd, vond ze ook, dat we het vervoer van spullen heen minutieus voorbereiden, maar dat we ons niet inzetten om het spul weer mee naar huis te nemen.
Ik ben dat met kapitein Aarssen eens: het is vreemd, het is onfatsoenlijk en het is onwenselijk.
Dat het vreemd is, heb ik uitgelegd: waarom wel de heenreis goed organiseren, maar niet de terugreis?
Het is onfatsoenlijk, omdat we te gast zijn in een ander land. Natuurlijk, we zijn daar op uitnodiging en we helpen het land en haar bevolking.
Maar ik vind dat geen reden om ons afval achter te laten.
Het is onwenselijk, omdat het slecht is voor het milieu en het zorgt voor onveilige situaties.
Dat het voor onze planeet slecht is, behoeft denk ik geen nadere toelichting.
Dat het onveilig is voor onze troepen, weten niet zo veel mensen.
In Afghanistan werden veertjes uit afgedankte pennen gebruikt om explosieven mee te maken.
Ons eigen afval werd gebruikt om ons te bestrijden.
Toen dat bekend werd, is besloten om alles te verbranden.
Wat natuurlijk slecht is voor het milieu en de mensen in de omgeving van de vuilverbranding.
Kortom: dat afval bezorgt ons hoofdbrekens.
(…)
We kunnen verschillende dingen doen om van dat afval af te komen.
Het eerste is om het afval dat er is om te zetten in grondstoffen.
Dat bedrijven in Nederland hieraan al jaren werken, doet mij deugd.
Een goede verwerking van afval is goed voor mens en milieu.
Het scheelt bovendien ook het winnen van nieuwe grondstoffen.
Het tweede wat we kunnen doen is zorgen dat we minder spullen weggooien.
Minder plastic, bijvoorbeeld.
Vraag jezelf dus af of dat plastic zakje in de supermarkt echt nodig is.
Er zijn inmiddels ook veel alternatieven voor plastic.
Biologisch afbreekbare alternatieven.
Deze twee maatregelen, een goede verwerking en zorgen voor minder afval, vereisen wel een mentaliteitsverandering.
Ik geef toe: Defensie heeft te lang geroepen dat we andere dingen aan ons hoofd hadden dan afvalverwerking.
Maar beter laat dan nooit.
Het is hoog tijd dat we het goed gaan regelen.
Dat betekent wat mij betreft dat we bij defensie beter moeten letten op wat we inkopen en bij wie.
Houden onze leveranciers rekening met de circulaire eigenschappen van de spullen die ze ons aanbieden?
Zijn ze bereid met ons mee te denken en te werken om de keten op te schonen?
Inkoop gebaseerd op circulaire criteria noem ik schone inkoop.
(…)
Nu worden er al goede initiatieven ondernomen bij Defensie.
Dit symposium bewijst eveneens dat we van goede wil zijn en echt iets willen doen.
En het is geen luxe, maar noodzaak dat we dit doen.
De 7,5 miljard mensen op aarde produceren elk jaar 300 miljoen ton plastic.
Een onderzoeksteam publiceerde in 2015 in het tijdschrift Science haar bevindingen naar afval.
Wat blijkt?
Elk jaar belandt tussen de 5 en 13 ton plastic in zee.
Defensie is zelf verantwoordelijk voor ruim 14.000 ton aan afval.
Tijdens oefeningen gebruiken we elk jaar 800.000 liter water.
Elke druppel netjes verpakt in een plastic flesje.
Uitgaand van halve liter flessen, zijn dat 1.600.000 flessen per jaar.
Elk jaar.
Een flinke berg plastic.
Zie hier ook het belang van een schone inkoop.
Zijn er geen biologisch afbreekbare alternatieven voor de plastic waterfles?
Ik zie ‘m graag verschijnen bij Defensie.
Want als we bij Defensie overgaan van plastics naar biologisch afbreekbaar …
Als we schoon inkopen …
… En als wij al ons afval recyclen, hergebruiken of omzetten naar grondstoffen …
… dan maken we een behoorlijk verschil in Nederland.
(…)
Zoals gezegd, de eerste stappen zijn gezet.
Overste Van Arnhem van het KPU bedrijf heeft u vanochtend al het een en ander verteld over het hergebruik en recycling van Defensie-kleding.
Van onze afgedankte uniformen maken we handdoeken.
In alle ruimtes van onze gebouwen staan vuilnisbakken die het afval in vier groepen scheiden.
Plastic. GFT en andere etenswaren. Restafval. En een aparte koker voor de plastic bekers.
Het project loopt goed maar gedragsverandering blijft lastig.
Het probleem is dat mensen denken dat het geen zin heeft omdat niet al het afval wordt gescheiden.
Daarin is Defensie niet uniek.
Veel mensen in Nederland denken dat hun kleine, dagelijkse handelingen geen effect hebben.
Wie een berg ziet, bekommert zich niet om de kruimels.
Terwijl die berg uit kruimels bestaat.
Niet 1 flesje, maar een berg van 1,6 miljoen flesjes.
(…)
Dus:
Voorlichting moet zorgen voor gedragsverandering,
Betere technieken om afval te scheiden,
Schone inkoop.
Ik ben dan ook blij dat er zelfs op deze bijeenkomst goed nagedacht is over minder afval.
De bekertjes en roerstaafjes zijn biologisch afbreekbaar.
De tomatensoep komt van de verspillingsfabriek, die gerechten maakt van, wat zij noemen, geredde etenswaren.
Denk hierbij aan groenten die worden afgekeurd op basis van grootte of vorm.
Of aan de kopjes en kontjes van gesneden tomaten – misschien niet lekker in een salade, maar prima voor de soep.
Het bedrijf Rohde & Grahl, hier ook aanwezig, ontwikkelde een meerjarenplan om het meubilair van Defensie up-to-date en duurzaam te maken.
Zo zouden afgedankte matrassen een nieuw leven kunnen krijgen als wandpanelen.
Beschadigd meubilair wordt niet in zijn geheel weggegooid, maar uit elkaar gehaald en opgeknapt.
In mei bezoek ik het ‘field lab smart base’ om te zien wat er mogelijk is op de legerbasis van de toekomst.
Hoe kunnen we bijvoorbeeld zorgen dat we 97 procent van het water recyclen?
Defensie heeft als doel dat in 2030 de energie op kampementen voor 50 procent duurzaam wordt opgewekt.
Het streven is de kampementen op energiegebied in 2050 volledig zelfvoorzienend te hebben.
Ik zou het als volgt willen samenvatten:
We moeten veel doen, we zijn begonnen, het kan altijd sneller en beter. Uw hulp is van harte welkom.
(…)
Tot slot, beste mensen.
Het is van groot belang dat we ons lineaire denken en doen vervangen door circulair.
Dus niet langer: productie, verbruik, afval.
Maar productie, verbruik, scheiden, hergebruik, omzetten, verbruik, enzovoort …
Laten we de gang erin houden.
Het kan en het moet.
Ik wil u bedank voor al uw mooie ideeën en initiatieven.
Als bedankje hebben we voor u bij de uitgang nog een klein cadeau: een handdoek gemaakt van 36 procent gerecycled textiel.
Niet een bijzonder hoog percentage, maar wel als je bedenkt dat ze gemaakt zijn volgens de hoogste kwaliteitseisen die Defensie stelt.
Dank u!