toespraak minister van Engelshoven bij uitreiking monumentschild Muur van Mussert
Toespraak van minister van Engelshoven bij de uitreiking van het monumentschild bij de Muur van Mussert, op 29 september 2018, te Lunteren
[Het gesproken woord geldt!]
Geachte aanwezigen,
Erfgoed leert ons over het verleden. Het helpt ons het heden te duiden en na te denken over de toekomst.
Erfgoed biedt herkenning, geeft houvast en identiteit.
Het spant als het ware een draadje van onze voorouders naar de generaties die na ons komen - een draadje door de geschiedenis.
De hele geschiedenis: de episodes waar we trots op zijn maar ook de momenten in het verleden die we liever vergeten.
Want wie de geschiedenis wil begrijpen en hem wil kunnen uitleggen aan jongere generaties,
moet niet alleen de heldhaftige verhalen vertellen, maar ook de betwiste of schaamtevolle episodes.
De Muur van Mussert staat voor zo’n periode die we liever uit onze herinnering wissen.
Duitsers noemen zo’n bouwwerk een ‘Mahnmal’, een monument dat ons máánt – dat ons aanspoort - te herinneren wat er destijds is gebeurd.
Erfgoed als waarschuwing dus.
De Muur van Mussert als ‘maanmuur’, die ons maant waakzaam te zijn voor haat.
Die ervoor zorgt dat we er niet onze schouders over ophalen en denken: het loopt zo’n vaart niet.
Totdat het tegendeel blijkt…
Want dan is het te laat.
De geschiedenis heeft deze muur betekenis gegeven.
Het is nu zaak om de muur ook in de toekomst betekenis te geven.
Door ons eraan te herinneren dat we de vraag stellen: wat is de betekenis hiervan?
Wat is de betekenis van Charlottesville? Van Chemnitz?
Welke betekenis zal de geschiedenis geven aan een uitspraak van een politiek leider?
Zijn het geïsoleerde incidenten of kijken we er later op terug als onderdeel van iets groters en veel ergers?
We weten het niet.
En toch moeten we bepalen wat we doen.
Ertegenin gaan,
Of onze schouders erover ophalen en denken: het loopt zo’n vaart niet.
Erfgoed zoals deze muur confronteert ons met de zwarte bladzijden in onze geschiedenis. Het dwingt ons die bladzijden te lezen en te hérlezen, zodat we het gesprek erover blijven voeren en ervan kunnen leren.
Dat is pijnlijk en beschamend. Maar het is altijd beter dan de muur weg te halen en ons beladen, schuldige verleden te vergeten. Want dan vervallen we in herhaling.
Laat deze muur ons er aan herinneren dat woorden die de rechtsstaat ondermijnen en de vrijheid onder druk zetten, nooit onweersproken mogen blijven.
Beste mensen,
De muur wordt beschermd. Ze is nu aangewezen als rijksmonument.
Dat is te danken aan de mensen die zich daarvoor hebben ingezet:
in het bijzonder de mensen van de stichting Erfgoed Ede, Bond Heemschut, en de historische verenigingen Oud-Ede en Oud-Lunteren
En de mensen die zich nu inzetten voor restauratie en herbestemming:
de mensen van Stichting Educatiecentrum de Goudsberg, van Het Luntersche Buurtbosch, en de eigenaar van de muur, de heer Zoons, die zijn terrein openstelt tijdens Open Monumentendag en bezoekers rondleidt.
Zij verdienen alle lof hiervoor.
Maar met bescherming alleen bent u er nog niet.
De muur praat niet. Ze staat daar maar te staan.
U moet haar dus een beetje helpen het verhaal te vertellen.
Ik hoop dan ook van harte dat iedereen die zich heeft ingezet voor de bescherming van de muur nu ook de handen ineen wil slaan voor de volgende fase:
de conservering van de muur en de plannen om er een passende bestemming voor te vinden. Hiervoor zijn verschillende scenario’s denkbaar, die worden onderzocht.
Ik vertrouw erop dat u dat samen in goede banen leidt, met breed draagvlak, in overleg met elkaar en met de omgeving.
Zodat we dat draadje kunnen spannen van onze voorouders naar onze kinderen, en de bittere lessen die wij hebben getrokken aan hen kunnen overdragen.
Ik dank u wel.