Letterlijke tekst persconferentie na ministerraad 15 maart 2019

Mediatekst | 15-03-2019

Minister-president Rutte:

Goedemiddag. En laat ik beginnen met het nieuws vanochtend over de gruwelijke gebeurtenissen in het Nieuw-Zeelandse Christchurch. Een weerzinwekkende daad van iemand die verblind is door intolerantie, door vreemdelingenhaat. Het is echt onbegrijpelijk als je probeert dat te realiseren, dat mensen die op vreedzame wijze hun geloof belijden, dat die op zo’n brute wijze worden vermoord. Deze aanslag slaat diepe wonden in de Nieuw-Zeelandse samenleving. Nederland leeft intens mee, ook uiteraard met de slachtoffers, met de nabestaanden. Wij staan naast de Nieuw-Zeelanders in een van hun donkerste dagen. Ik heb condoleances overgebracht aan mijn Nieuw-Zeelandse collega Jacinda Ardern. De banden tussen onze beide landen zijn hecht en die gaan eeuwen terug. Zelfs de naam van het land laat de relatie zien tussen Nederland en Nieuw-Zeeland. De oorsprong van dat land, daar heeft Nederland ook een betekenis in gehad en, nogmaals, in al die eeuwen is die band zeer en zeer hecht gebleven. Dus wij, hoe ver ook weg, wij leven zeer mee. Het is onbekend of er ook Nederlandse slachtoffers zijn te betreuren. Het ministerie van Buitenlandse Zaken houdt uiteraard de vinger aan de pols. En verder zijn de Nederlandse veiligheidsdiensten alert op mogelijke veiligheidsrisico’s. U weet: honderd procent garantie dat zoiets in Nederland niet zal gebeuren, kunnen wij nooit geven. Maar ik kan u wel zeggen, en ik mag dat ook af en toe van dichtbij zien, dat alle mensen in Nederland die daar aan werken, en dat zijn vele duizenden en duizenden mensen, dat die dag en nacht bezig zijn om al het denkbare te doen, zichtbaar en onzichtbaar, om ons land veilig te houden. 

Vanmorgen had ik voor de ministerraad een gesprek op het Catshuis met Donald Tusk, de voorzitter van de Europese Raad, over de Europese Raad van volgende week. Uiteraard hebben we gesproken over de onderwerpen China, handel, klimaat, maar uiteraard het gesprek vooral gefocust op Brexit. Nou ja, ik heb niet veel toe te voegen aan wat ik er gisteren over gezegd heb, maar we hebben deze week de ontwikkelingen in Groot-Brittannië gezien. Het is nu wachten op een formeel verzoek van Britse zijde om verlenging te krijgen van de artikel 50-procedure. Wij hebben steeds gezegd: daar willen we welwillend naar kijken, maar dan is het wel belangrijk dat dat een verzoek is wat beredeneerd wordt gedaan. Met andere woorden: wat is dan het doel? Dat we niet nog eens een keer eindeloos blijven ronddraaien in dezelfde rondjes. En sowieso geldt dat een onderhandeling opnieuw over wat er nu op tafel ligt niet aan de orde is. De rode lijnen getrokken door Groot-Brittannië zijn duidelijk. Dit is binnen die rode lijnen de enige deal denkbaar. Niet omdat wij star zijn, maar omdat dit gewoon technisch gesproken, puur technisch, juridisch gesproken, het enige is wat je kunt doen als je geen harde grens wilt op het Ierse eiland. En dat willen we allebei niet. Noch het VK, noch de Europese Unie. Uiteraard bereiden we ons ook voor op een no-deal-scenario, ook al omdat de motie van gisteravond en van de afgelopen dagen dat er geen no-deal-situatie mag ontstaan, die is niet juridisch bindend en die is ook maar zoveel waard als er ook vervolgstappen worden gezet voor 29 maart. Dus wij moeten ons blijven voorbereiden op een no-deal-Brexit. En we zorgen er dan voor dat de schade voor Nederland, voor Nederlanders, ook voor Nederlanders in het Verenigd Koninkrijk, dat die in zo’n geval zo klein mogelijk blijven, maar schade zal er zijn. Die is er nu al in de relatie en ook in de economie van Engeland zelf. Dit is wat je krijgt als zo’n besluit – wat ik echt onverantwoord vind – wordt genomen en dan ook wordt uitgevoerd op een manier dat het na 2,5 jaar nog niet lukt om tot een fatsoenlijke afronding te komen. 

Goed. Volgende week donderdag en vrijdag dus de Europese Raad in Brussel. Dat betekent dat Hugo de Jonge hier zal staan. Hij zal dan de honneurs waarnemen bij de wekelijkse persconferentie. En uiteraard daarvóór, woensdag, de verkiezingen. En misschien mag ik hier, de laatste keer dat ik ook formeel tegenover de pers sta – althans, niet voorzien tussen nu en de verkiezingen, behalve in verkiezingsdebatten, maar ook als premier nog een keer zeggen tegen Nederland: het blijft bijzonder onderdeel te zijn van een deel van de wereld waar vrije verkiezingen zijn. Waar niet iemand in Den Haag beslist hoe het land bestuurd wordt, maar we dat met 17 miljoen mensen doen. Dus mijn oproep is: ga stemmen. Het gaat ergens over. Provincies. Waterschappen. Maak gebruik van het democratisch recht. Wij bepalen met z’n allen hoe dit land bestuurd wordt, ook op het niveau van de provincies en de waterschappen. 

Brexit

GEERTS (RADIO 1) 
Meneer Rutte, u zei dat de deur open staat voor uitstel. Nu heef meneer Tusk al eerder gezegd in het 
kader van de Brexit dat als er een uitstel komt dat hij dat dan langdurig wil doen. Een jaar tot twee jaar. Deelt u die mening?

RUTTE
Ik ben geneigd… maar eerst maar ’s te kijken waar de Britten nu mee komen, want zij moeten het formele verzoek doen. En wat we denk ik allemaal belangrijk vinden is een paar dingen vast te stellen. Stel dat zij volgende week alsnog zouden zeggen: we accepteren de deal en we hebben een technisch uitstel nodig, dan is het makkelijk, want dan moet je één of twee weken of misschien iets langer uitstel hebben om in staat te zijn om de deal te implementeren juridisch. Dat is het makkelijke scenario. Dat zou positief nieuws zijn. Als dat allemaal niet lukt en er komt een uitstel om überhaupt weer verder te praten, dan zal het vooral van belang zijn vanuit Europa bekeken: ja, waarom dan en wat wil je? Want we zijn nu al sinds, nou ja, eigenlijk al sinds bijna een jaar, maar zeker vanaf oktober eigenlijk fulltime bezig om binnen de door Groot-Brittannië geschetste rode lijnen dat er geen harde grens mocht komen in de Ierse zee. We willen allebei geen harde grens in Ierland. Ze willen niet een toekomstige relatie in enige enigerlei vorm met de douane-unie. Zijn we al eindeloos bezig om op dat vierkante micrometertje te zoeken naar een oplossing voor die backstop. Daar is de citroen echt maximaal leeg geknepen vorige week met al die inlegvellen. We hebben er als Nederland ervaring mee, maar nou mag ik dan zeggen als ervaringsdeskundige op inlegvellen heb ik echt wel de indruk dat we nu die citroen helemaal hebben leeg geknepen. Meer is er niet te bedenken, dus dan moeten ze wel zeggen wat ze dan wel willen. Anders heeft een uitstel geen zin. En de lengte van het uitstel moet ook in die functie worden gezien. 

GEERTS
Nee, maar als Theresa May bij u en bij uw collega’s komt en zegt: ik heb het nodig om überhaupt de onenigheid in mijn eigen land op te lossen. Is dat een reden voor u om dan te zeggen: oké we geven u die tijd?

RUTTE
Nou ja, er zijn nu heel veel vragen te stellen. Die begrijp ik. Maar ik moet een beetje terughoudend zijn in er antwoord op te geven, omdat alles wat ik zeg moet ook weer niet in de Britse discussie tot een verder problematisering van een toch al onmogelijk situatie leiden. Dus laat ik me er toe beperken te zeggen: we staan welwillend tegenover een uitstel, maar dan wel onderbouwd. Wat wil je er dan mee? Als het dan de bedoeling is dat je een compleet nieuwe relatie of een totaal nieuwe deal moet uitonderhandelen, stel dat ze dat willen, dat ze zeggen: we zijn bereid de rode lijnen los te laten, we willen heel wat anders. Dan zal je je tijd moeten nemen. Maar gegeven de rode lijnen die ze hebben getrokken, als ze daar niet aan willen rommelen, dan wordt het ingewikkeld.

GEERTS
Oké, maar dan lijkt het erop dat u zegt van: we geven u eigenlijk alleen uitstel als u bij, nou de derde keer inmiddels die ze gaan stemmen, over die withdrawal agreement, ook werkelijk instemmen met die withdrawal agreement?

RUTTE
Nee, wacht even. In dat scenario is er mogelijk een technisch uitstel nodig. Maar dat is een hele andere situatie. Dat is een positief scenario. Dan zijn ze eruit en dan zeggen ze: jongens, we hebben nog even tijd nodig om het juridisch vast gelegd te krijgen. Prima, dan zal iedereen meteen ja zeggen want dan ben je eruit en dan maakt het ook echt niet uit dat het half of eind april wordt voordat alles in de teksten is vastgelegd en ook juridisch. Ik denk waar we over praten is een scenario waarin dat niet lukt. Waarin ook de zoveelste meaningful vote niet lukt. De deal die er ligt is niet meer onderhandelbaar, simpelweg omdat, wat ik net zei, die citroen helemaal is leeg geknepen. En dat is niet omdat wij onredelijk zijn, maar omdat we moeten werken binnen die door Groot-Brittannië geschetste rode lijnen. Als ze dan zeggen: we willen uitstel, want we willen er niet uit zonder deal, dan zal de vraag van Europa wel zijn: ja maar hoe zie je dat dan voor je? Gaan we dan nog verder op die citroen zitten waar niets meer uitkomt of gaan jullie wat anders doen?

GEERTS
Nee, maar het is dus niet zo dat u de maximale druk opvoert en zegt: stem in met de deal anders geen uitstel?

RUTTE
Nee, luister, we praten over een uitstelscenario er vanuit gaande dat er geen deal is. Als er wel een deal is dan praat je over een technisch uitstel. Dus de hele discussie nu die gaande is, is in het scenario waarin er geen deal zou zijn.

GEERTS
Maar dan zegt Theresa May: oké, dan wil ik graag een uitstel tot 30 juni. Is dat lang genoeg denkt u?

RUTTE
Nee, maar daarvoor zeg ik: de lengte…Ik snap wat Tusk er over gezegd heeft. Ik snap wat hij er over gezegd heeft, maar ik ben iets terughoudend om daar verder commentaar op te geven, omdat ik het vooral interessant vind te horen: wat wil je met een uitstel? En in functie daarvan ook de duur te bekijken. Overigens, u zegt 30 juni. Dan zit je ver na de Europese verkiezingen. Dus als dat uitstel weer te ver is, moeten ze ook mee gaan doen aan de Europese verkiezingen omdat het juridisch niet mogelijk is om het nieuwe Europees Parlement te constitueren als daar niet een Britse delegatie in zit, in een situatie waar in Groot-Brittannië nog lid zou zijn van de EU.

GEERTS
U heeft inmiddels Theresa May weer een keer gesproken. Wat was de boodschap die u aan haar heeft meegegeven?

RUTTE
Ja, dat blijft dan tussen haar en mij, maar de lijnen daarvan schets ik u. Namelijk dat we bereid zijn over alles na te denken, maar dat gegeven het feit dat zij het speelveld zelf beperkt hebben tot dat hele kleine tegeltje, want er mocht geen grens komen in de Ierse zee. Kijk, stel nou dat zij zouden zeggen: Noord-Ierland mag nog wel een tijdje onderdeel blijven van de interne markt in een overgangsfase voor een aantal jaren tot we iets nieuws hebben, dan is het probleem van de backstop weg. Als ze zouden zeggen: we willen best in een politieke verklaring nadenken over een toekomstige verhouding tot de douane-unie in enigerlei vorm heb je het grootste deel van de backstop opgelost. Maar omdat ze dat allebei niet willen is die backstop onvermijdelijk als je allebei niet een harde grens in Ierland wil. Nou, we hebben nu aan alle kanten op dat hele kleine tegeltje gekeken naar wat er ligt. Uiteindelijk met drie inlegvellen afgelopen dinsdag is er nog gepoogd alle comfort te bieden aan de Britten die nodig was, maar dat bleek niet genoeg te zijn.

GEERTS
Laatste vraag dan. Hoe hoog is uw frustratie inmiddels opgelopen?

RUTTE
Ja, weet je, het heeft ook niet zoveel zin om gefrustreerd te gaan doen. Ik moet gewoon mijn werk doen, maar ik wil ook wel helder zijn ook naar de Britten dat het volgens mij geen zin heeft om na 29 maart nog weer ’s maanden door te blijven praten op dat kleine tegeltje.

LAMBIE (RTL NIEUWS)
Meneer Rutte, zou u niet eigenlijk ook voor de duidelijkheid voor Nederlandse vrachtwagenchauffeurs en voor Nederlandse vissers gewoon moeten pleiten voor een lang uitstel?

RUTTE
Wat heeft dat voor zin? Eén, ik ga er niet over ...

LAMBIE
Zekerheid.

RUTTE
Ja, maar ik ga daar niet over. Kijk: het uitstel moeten de Britten vragen. En als nou Nederland zou zeggen: er lag gisteren een motie in het parlement voor. Die heeft het uiteindelijk niet gehaald. Ik snapte die motie. Die motie is misschien heel goed denkbaar in een latere fase, maar als je nu toch zegt tegen de Britten ‘ja, weet je, je kunt uitstel krijgen zonder enige randvoorwaarden’: is dat nou slim? 

LAMBIE
Het biedt wel zo min mogelijk gevolgen. Dan is de kans op een no-deal-Brexit in ieder geval verkeken. 

RUTTE
Maar hoe groot is de kans dan weer… Laten we toch even dat scenario entertainen. Stel nou dat dat het aanbod is. Hoe groot is dan de kans weer dat de Britten dat gaan doen? Want dan hebben ze misschien weer de angst… Ja, weet jij veel. Dan gaan allerlei mensen weer nadenken: wat betekent dat dan, langer uitstel? Wat betekent dat eigenlijk voor de kans dat er ooit nog een Brexit komt? Wij moeten daar echt, vind ik, als Europa voorzichtig in zijn en zeggen: de lengte van het uitstel moet je zien in functie van én de Europese verkiezingen - want als het langer is dan een bepaalde datum, dan moet je daar aan mee gaan doen. Want je kunt niet een Europees Parlement hebben waar geen Britten in zitten als ze wel lid zijn van de Unie. Dat is gewoon juridisch onmogelijk. Dat is aan alle kanten bekeken. Zij moeten daar met een delegatie in, zo is ons gemeld door alle juristen. Dus dat is een grens. En ten tweede: de lengte van het uitstel moet je kijken in functie van ‘wat wil je ermee bereiken?’ En dat is een besluit dat de Britten moeten nemen. Wat zij natuurlijk heel knap doen, is steeds zeggen: we hebben een probleem, poeh poeh. En dan gaan ze ons zitten aankijken. Wat wij nu zeggen, is: nee, geen ‘poeh, poeh’, je moet nu wel zeggen wat je wilt.

LAMBIE
Maar zou het dan niet… Of laat ik het anders vragen: ziet u het gebeuren dat de Europese landen volgende week unaniem een standpunt kunnen innemen over de Brexit? 

RUTTE
Ja, ik geloof dat Europa tot nu toe steeds unaniem is geweest. Ik denk dat dat gaat gebeuren. Ik heb geen reden aan te nemen dat Europa niet eensgezind is. We zitten er echt allemaal hetzelfde in. Dat we zeggen: joh, dit is de enige deal op de tafel vanwege dat kleine tegeltje wat jullie zelf hebben geformuleerd. Als je het tegeltje groter maakt, heb je een andere situatie. En een uitstel vragen omdat er nog geen deal is, als die er wel is en je hebt het technisch nodig: prima. Maar als die er niet is, bekijken in de context van ‘ja, wat willen jullie dan?’ Niet wat wij willen. Zij moeten het zeggen. Zij wilden eruit. 

VAN DEN BERG (REUTERS)
En als u nou een uitleg krijgt van hoe dat er dan uitziet, wat voor zekerheden kan Theresa May u dan nog bieden? Want ze heeft eerder tegen de EU gezegd: we willen dit inlegvel, dan kan ik het er misschien door krijgen. Er zijn heel veel dingen. Ze lijkt enigszins de controle over haar regering en haar kabinet te hebben verloren met die stemmingen. Kan zij nog wel genoeg zekerheden bieden om de EU een idee te hebben dat wat ze dan nu gaan doen wel gaat lukken? 

RUTTE
Nou ja, goed, daar zul je naar moeten kijken, natuurlijk. Ja, natuurlijk. Ja, nee, kijk: waarom lukt het ons uiteindelijk om met Oekraïne toen dat inlegvel gedaan te krijgen, waarin we al die zorgen konden adresseren? Omdat het mogelijk was te schetsen aan de collega’s in Brussel die daarop tegen waren in een aantal gevallen. De Polen, de Litouwers en anderen waren tegen dat inlegvel. Die vonden dat slecht nieuws voor Oekraïne. Die zeiden: dat doet afbreuk aan het Oekraïneverdrag. Waarom is het gelukt? Aan de ene kant omdat als Nederland ‘nee’ had gezegd, dat hele verdrag was weggeweest. Aan de andere kant omdat ik kon zeggen met een aan zekerheid grenzende waarschijnlijkheid dat ik die parlementaire meerderheden zou kunnen hebben, altijd binnen marges. Nou, dat zal natuurlijk ook hier weer spelen. Dat je zegt als ze met iets komt: ja, maar hoe zeker is het dan? Want tot nu toe lukte het niet. 

VAN LEEUWEN (BNR)
Ja, u heeft dus met May gesproken recentelijk. Heeft u een… U wilt niet zeggen waar dat precies over ging, maar heeft zij…

RUTTE
Het ging over Brexit. 

VAN LEEUWEN 
Heeft zij een alternatief plan? Heeft u daar zicht op? 

RUTTE
Hoezo een alternatief plan? 

VAN LEEUWEN 
U vraagt: als u uitstel wilt, moet u met een plannetje komen. Heeft zij iets te bieden? 

RUTTE
Daar kan ik niets over zeggen. Ik kan niets zeggen over de gesprekken met haar verder, maar tot nu toe is in de publieke communicatie van de Britten, en die zou wel eens redelijk in lijn kunnen zijn met wat ze binnenskamers zeggen, is duidelijk dat ze binnen dat kleine speelveld zoeken. Ja, en daar is nu, wat ik net zei, is werkelijk door de knapste koppen, tot en met afgelopen… Was het maandag of dinsdag, geloof ik, in Brussel? Ja, het was… Nou, ik weet het niet meer. In ieder geval  maandag of dinsdag laat. Ja, maandagavond. Toen zij naar Straatsburg vloog, is er de laatste hand gelegd aan al die inlegvellen. En daarmee zijn alle interpretaties gegeven die binnen de grenzen van het Weens verdragenrecht en binnen de grenzen van de politieke verklaring en het uittredingsverdrag mogelijk zijn. En dat komt omdat zij zelf zeggen: wij willen een aantal dingen absoluut niet. Zij hebben randvoorwaarden gesteld aan de Brexit. 

VAN LEEUWEN
En wat zijn uw criteria voor dat uitstel dan, als we dat toekennen? 

RUTTE
Wat ik net zei. Dan vind ik, als zij erom vragen, anders dan een technische reden – omdat er nog wat moet worden afgewikkeld – maar echt omdat ze inhoudelijk vinden dat ze een no-deal willen voorkomen, dan vind ik ook dat wij mogen vragen: maar wat wil je dan met dat uitstel? Heb je enig idee in welke richting je dan denkt? 

VAN LEEUWEN
En misschien een domme vraag, maar is dat terugtrekken van artikel 50 een optie? Is dat iets waar ze aan denkt?

RUTTE
Maar gaan wij allemaal niet over. Artikel 50 gaan alleen zij over. Daar gaan wij niet over. Zij kunnen artikel 50 revoken. Er is gisteren een motie aangenomen in de Kamer die zegt: het zou zo fantastisch zijn als we blijven. Ja, vind ik ook. Maar dat is een beetje, natuurlijk, ja, ook een beetje blaffen naar de maan. Want uiteindelijk gaan zij er alleen over, of ze artikel 50 handhaven of niet. 

VAN LEEUWEN 
U weet niet of zij het overweegt? 

RUTTE
Daar heb ik geen enkele aanwijzing voor. Volgens mij, als je ziet door welke enorme hoepels ze moet springen; als dat haar plan was, dan zou ze dat misschien wel eerder hebben gezegd. 

VAN DER LEIJ (FINANCIEELE DAGBLAD)
Ja, u zei aan het begin dat u al vindt dat er schade is toegedaan aan de relatie. Kunt u dat verder preciseren? 

RUTTE
Nou, de standing van het Verenigd Koninkrijk in de wereld neemt natuurlijk niet toe als je eerst zo’n besluit neemt in een wereld waarin zoveel aan de hand is. Het ís geen stabiele wereld. De Europese Unie is niet alleen een markt. Het feit dat je samenwerkt, betekent ook dat de landen collectief zekerder in die wereld kunnen opereren. We zijn het machtigste handelsblok uit de wereldgeschiedenis. Je gaat niet in een tijd waarin Poetin in Rusland bezig is, waarin we de situatie hebben zoals we die hebben in het Midden-Oosten, de situatie in Noord-Afrika, een onvoorspelbare Amerikaanse regering, ga je toch die Europese Unie niet uit met 65 miljoen mensen? Dat is het moment niet. Als je het al überhaupt ooit zou willen. Dat is voor Engeland zelf niet goed en als het dan vervolgens 2,5 jaar nu een paar weken voor het moment suprême zo’n chaos is, is dat toch ook niet goed voor het aanzien van het Verenigd Koninkrijk? 

VAN DER LEIJ
Nee, maar de relatie Nederland-Verenigd Koninkrijk, is die ook beschadigd? 

RUTTE
Nou, beschadigd weet ik niet, maar… Dat denk ik niet. De persoonlijke verhoudingen zijn goed. Ik heb alle respect voor Theresa May, maar ja, wat hebben we daar verder aan? We moeten het oplossen. 

VAN DER LEIJ
En dan als laatste blue sky thinking vraag: stel dat Theresa May zegt van ‘ik wil uitstel omdat ik een tweede referendum wil’…

RUTTE
Ja, maar dat is allemaal… Daar kan ik allemaal niet op ingaan. Dan moet zij zeggen ‘ik wil artikel 50 terugtrekken’ of ‘ik wil een nieuw referendum’ of ‘het lukt me nu niet, maar ik heb een idee hoe het wel kan lukken’. Waar ik voor waarschuw, is: geen deal, uitstel en dan de indruk gaan wekken dat we nog eens een paar maanden door praten, op de citroen zittend waar niets meer uitkomt. Daar ben ik bang voor.

VAN DER LEIJ
Nee, maar stel dat zij kwam met een vraag van: ik wil uitstel omdat we nu echt wel een tweede referendum gaan houden. Dan…   

RUTTE
Ja, maar als ik daar nou toch op in zou gaan, op zo’n what/if-vraag, dan wordt er toch in Engeland bericht: oh, Rutte roept nu op… Dat moet ik niet doen. Dan help ik haar ook niet, weet je. Dus ik moet ook een beetje oppassen wat ik erover zeg. 

GEERTS (RADIO 1)
Eén laatste vraag nog. Het klinkt nu wel alsof u zegt: als ze de rode lijnen loslaat, dan kunnen we uitstel krijgen. Dat destilleer ik uit uw woorden. 

RUTTE
Nee, ik zeg: als zij uitstel wil, dan moet ze aangeven hoe zij dan denkt… Dan moeten de Britten aangeven hoe zij dan denken dat zo’n uitstel kan bijdragen aan een oplossing anders dan het blijven ronddraaien in die cirkeltjes. Een variant kan dan zijn, ja, de enige die ik dan kan bedenken, is deze. Maar misschien hebben ze wat anders bedacht. Maar er moet wel iets zijn waardoor je niet… Kijk, ook Europa zelf, de Europese Unie, is bijna ook fulltime met dit probleem bezig. En als ik net schets wat er in de wereld aan de hand is en de instabiliteit in de wereld op dit moment en het belang dat Europa zichzelf sterker projecteert op het wereldtoneel, om daar ook een relevante speler te zijn – en dat kunnen we zijn omdat we het machtigste handelsblok van de wereld zijn en de grootste interne markt uit de wereldgeschiedenis – wij komen daar nu niet aan toe. Aanstaande Europese top gaan we een avondje praten over de relatie met China en het industrie-, handels- en mededingingsbeleid. Nou, hè hè, daar gaan we het weer eens over hebben. Maar dat zijn cruciale agenda’s. Hoe gaan wij ervoor zorgen dat dit werelddeel, met onze enorme welvaart, opgeteld groter dan de Verenigde Staten, hoe wij die welvaart behouden, laten groeien. Hoe we die ook inzetten in de wereld om dingen die wij gedaan willen krijgen voor elkaar te krijgen. We komen er nauwelijks aan toe, omdat we dan vervolgens weer zeggen: ja, nou moeten we wel, bij het toetje moeten we weer verder met Brexit.

Onderwijsstaking

BREEDVELD (NOS) 
Meneer Rutte, ja, even iets anders: ik weet niet of u vanuit het Torentje het Malieveld kunt zien, maar u heeft het misschien wel kunnen horen vandaag.

RUTTE
Gerrit Zalm kon het Malieveld  zien vroeger vanuit Financiën. Ik kan het niet zien.

BREEDVELD 
Ik wist dat niet, maar daar stond het vandaag vol met docenten, leraren. Die eisen meer geld voor het onderwijs, om met name die werkdruk aan te pakken. Het kabinet heeft natuurlijk al een aantal stappen gezet, maar zij zeggen: dit is nog niet voldoende. Kunt u iets betekenen?

RUTTE
Mag ik ermee beginnen, er was een feitencheck van AD of NRC, ik weet het niet, en die wilde een uitspraak van mij checken of het waar is dat dit kabinet het meest expansieve begrotingsbeleid voert sinds Joop den Uyl, of zelfs inclusief Joop den Uyl, en zij hebben dat gecheckt en het blijkt te kloppen. Het helpt natuurlijk als het ook klopt. We geven, als ik het allemaal optel, ik geloof 13 of 14 miljard dan het vorige kabinet aan investeringen in de publieke sector, 6 tot 8 miljard, en lastenverlichting. Logisch, want we komen uit een crisis. We moeten nu ook weer investeringen, we moeten ook allemaal voelen dat het beter gaat. Dat doen we in het onderwijs, dan doen we bij defensie. Dus iedereen zal vragen om meer. Dat begrijp ik. Maar als je kijkt wat we nu doen, ook in het onderwijs, je ziet dat daar oplopend tot 1,8 miljard extra heen gaat. Dat de salarissen in het primair onderwijs met 8,5% stijgen. Er komen dadelijk weer cao-rondes, dan gaan we verder kijken. Er gaat 270 miljoen naar die arbeidsvoorwaarden. Er gaat 430 miljoen naar de werkdruk. Ik respecteer iedereen die staakt. Als ze het kabinet vragen er bij te zijn, zijn we er ook bij. Dat is Nederland. Het is een vrij land, open democratie, iedereen mag opkomen voor zijn rechten. Maar ik vraag wel ook om te begrijpen dat een kabinet een afweging moet maken uiteindelijk ook weer in schaarste. Het is niet onbeperkt. En er moet ook geld naar politie, er moet ook geld naar defensie, en er moet ook geld naar infrastructuur, ook naar de gezondheidszorg, naar lastenverlichting. We moeten het allemaal in balans zien te houden. 

BREEDVELD
En is het buiten proportioneel, hun wens?

RUTTE
Ik heb geen commentaar op die wens, ik kan alleen maar schetsen wat wij doen. En dat we nu niet van plan zijn om meer te gaan doen, omdat wij menen heel veel te doen nu. In een goede balans ook met andere prioriteiten. En dat is uiteindelijk waar de politiek voor staat, dat wij het land veilig moeten houden en een sterke economie. En dat betekent de hele dag in die schaarste die er nou eenmaal is, beperkte middelen, keuzes maken.

BREEDVELD
Meer geven aan onderwijs, zegt u met zoveel woorden, zou niet in balans zijn?

RUTTE
Nou, het punt is, ja maar dan moet je dus, als samenleving vind je dan blijkbaar dan er minder naar de politie kan, of minder naar defensie, of minder naar de gezondheidszorg. We geven nu aan al die dingen heel veel extra geld uit na een zware economische crisis, omdat we er met zijn allen uitgekropen zijn, met 17 miljoen mensen gedaan. Het gaat echt goed. Het land draait nu ook economisch goed. We houden de komende jaren een groei van 1,5% heeft het CPB voorspeld, de koopkracht stijgt. Je zou natuurlijk meer willen, ik zou ook nog wel een verdere lastenverlichting willen. Natuurlijk zou je misschien nog meer willen investeren in allerlei sectoren. Maar die middelen zijn beperkt en dat is ook waarom er een democratie is, met een regering, en een Tweede Kamer die probeert in arbitrage die afwegingen te maken tussen al die belangen, stad en platteland, onderwijs en gezondheidszorg, uitgaven en inkomsten. 

BREEDVELD
Met zoveel woorden: dit is het?

RUTTE
Ja, we hebben nu geen voornemens om meer geld aan het onderwijs uit te geven, want we geven al heel veel extra uit, en nogmaals: dat doen we in balans met heel veel andere dingen waar ook heel veel geld heen moet.

Pensioenen

BREEDVELD
Nu even naar maandag, want dan wordt er op verschillende plekken in Nederland ook weer gestaakt, actie gevoerd, het openbaar vervoer, de treinen worden gestaakt in verband met de pensioenen. Afgelopen woensdag zei u bij uw presentatie van de aanpassingen van het klimaatbeleid: er zijn twee dingen voor dit kabinet belang: klimaat en die pensioenen. Wat u kunt u op dat vlak nou doen?

RUTTE
Nou, iedereen oproepen weer aan tafel te komen. En dat doet Koolmees, dat heeft Koolmees ook gedaan en ik heb hoop dat na de verkiezingen en als er weer wat rust indaalt in maatschappelijke discussies, dat het ook weer zou kunnen lukken om aan tafel te komen. Ik meen dat het kabinet opnieuw in die afweging met al die andere prioriteiten heeft geprobeerd serieus te komen tot afspraken. Je zag eigenlijk dat we het eens waren over de nieuwe opzet van het pensioen. En dat de discussie in november ging over de randvoorwaarden. Wat doen we met de opbouw, sorry, de stijging van de AOW-leeftijd? Er lagen voorstellen op tafel om die langzamer te laten stijgen. Het ging over de vraag: hoe ga je om met vroegpensioen? Namelijk: hoe voorkom je dat in sommige sectoren mensen langer moeten doorwerken dan wellicht mogelijk is. De discussie over de zware beroepen kennen we. Dat is buitengewoon complex. Er lagen voorstellen op tafel voor het aanpassen van die heffing op vroegpensioen, zodat er meer maatwerk mogelijk is in sectoren. Er lagen ook afspraken op tafel over pensioenkortingen. We hebben met elkaar vastgesteld dat de koppeling van de AOW-leeftijd aan de levensverwachting één op één heel heftig is. En dat we goed moeten onderzoeken wat je wel zou kunnen doen daar. Dat was niet genoeg. Dat realiseer ik me ook. Uiteindelijk hebben vakbonden vooral gezegd: hier kunnen we toch niet mee instemmen, dus ik heb hoop dat die gesprekken weer verder gaan.

BREEDVELD
We zullen zien hoeveel mensen er komen maandag. Maar het signaal is in ieder geval duidelijk van: de bonden, alles goed en aardig, maar wat er nu ligt, daar kunnen wij niet mee verder. Dat is een patstelling denk ik dan. Ik bedoel: hoe moet dit, maandag komen die mensen de straat op, en dan?

RUTTE
Laten we dat eerst dan even doen, dus dat is er respectvol kennis van nemen en als zij Wouter Koolmees of wie dan ook willen ontvangen daar, dan zijn we weer beschikbaar. Dat is Nederland wat ook via de straat laten weten wat men ergens van vindt, een actieve democratie waar mensen opkomen voor hun rechten. 

BREEDVELD
Het is een signaal dat zij dat zo belangrijk vinden dat ze de straat op gaan en eigenlijk zeggen: luister naar ons?

RUTTE
Ja, maar dat deden we al, maar dat gaan we maandag nog ’s extra doen, want dan zijn ze op straat. Het is niet zo dat we niet luisteren, maar we nemen er respectvol kennis van, maar op enig moment zal je toch weer aan tafel moeten en met elkaar verder moeten spreken.

BREEDVELD
En kunt u dan nog iets met die boodschap? Iets meer dan u tot nu toe in die onderhandelingen heeft weg kunnen geven?

RUTTE
Ik zou willen zeggen: laten we weer verder praten. Maar ook hier geldt natuurlijk uiteindelijk dat ik de verwachtingen ook weer wil temperen enigszins dat de afwegingen tussen al die doelen die ik net schetste ook de pensioenen daar natuurlijk bij horen. En uiteindelijk het ook begrensd is. Het is niet zo dat er ergens een geldboom staat waar we eindeloos aan kunnen blijven plukken. We willen ook nu we de binnenbocht schaatsen qua economie ervoor zorgen dat we de overheidsfinanciën ook weer een beetje op orde krijgen. Dat zijn we ook aan doen. Dus al die belangen moeten we gelijk doen, dus: investeren in de publieke sector, heel veel geld, lasten verlichten, fors, dit jaar, volgend jaar en het jaar daarop. In drie etappen. We gaan naar een twee-schijvenstelsel. Inclusief de btw-verhoging, per saldo, een forse lastenverlichting. We zien gelukkig de cao-lonen op dit moment stijgen. In februari was het laatste bericht van de AWVN een recordstijging berichtten zij over, ik praat even in commissie, want wij doen dit niet zelf, de AWVN berichtte vandaag dat er in februari een recordstijging was in de recente geschiedenis op het gebied van cao-stijgingen. Nou, op zich ook goed nieuws en dan zie je dus dat die aantrekkende economie doortikt ook in de cao-schalen. Pensioen, belangrijk, je moet al die dingen natuurlijk in afweging doen, maar een kabinet moet wel die keuzes maken.

VAN DER LEIJ (FINANCIEELE DAGBLAD)
Hoe kijkt u aan tegen het voorstel van de werkgevers over de RVU-boete?

RUTTE
Die RVU boete lag op tafel in de gesprekken. We hadden daar al voorstellen liggen om ten aanzien van die heffing op vroegpensioen…

VAN DER LEIJ
… Helemaal van tafel te halen en een lijstje van zware beroepen op te stellen?

RUTTE
Nou ja, weet je, op zichzelf dat er aandacht wordt gevraagd om te kijken wat kun je doen voor mensen die een zwaar beroep hebben als thema, lag op tafel in de gesprekken. Wat zij voorstellen is techniek, dus daar ga ik nu geen commentaar op leveren. Ik ga niet op een geïsoleerd voorstel commentaar geven. Maar het thema lag op tafel. En ik zou zeggen: laten we nou over dat thema verder praten als we weer de gesprekken kunnen opstarten.

NIJS (SBS6)
Er zijn zojuist twee mannen aangehouden in Amsterdam naar aanleiding van de aanslag in Parijs in 2015. Baart u dat zorgen?

RUTTE
Ja, maar dan wil ik altijd eerst… ik heb dat pushbericht gezien toen ik hier naar toe liep, ik heb daar verder geen informatie over. En ik vind dat als ik hier een persconferentie geef dat ik niet alleen een pushbericht hier kan napraten of daar commentaar op geven. Dan wil ik altijd meer informatie hebben, dus ik zeg er nog even niets over.

NIJS
U wist er nog niet van dat dit…?

RUTTE
Nee, niet anders dan het berichtje dat verscheen toen ik hier naartoe ging.

Klimaatakkoord

JOOSTEN (ELSEVIER)
Meneer Rutte, u heeft over chaos gesproken bij de Brexit. U heeft over extra geld in het regeerakkoord gesproken. Maar het onderwerp van deze week, denkt u ook niet dat het onderwerp van deze week, het klimaatbeleid, bij de burger in Nederland vragen oproept ook over geld. Namelijk: wat gaat dit allemaal kosten? Het was allemaal al een beetje chaotisch. Eerst het klimaatakkoord, concept, toen de doorrekening. Toen het nieuwe voorstel van het kabinet. Dus mij vraag is, A: komt er voor dit nieuwe plan een nieuwe doorrekening? En B: krijgt de kiezer nog iets te zeggen over al deze ontwikkelingen die natuurlijk bij de vorige verkiezingen helemaal niet speelden, de vorige Kamerverkiezingen?

RUTTE
Nou ja, dat laatste ontken ik. Maar daar kunnen we het lang over hebben. Kijk, de situatie is dat het kabinet nog geen politieke besluiten heeft genomen over hoe wij de vraagstukken met het klimaatakkoord willen aanpakken. Er liggen voorstellen van de tafels en er ligt een kabinetsbrief met ook een aantal vragen die wij ernaast gelegd hebben en varianten die zijn doorgerekend door de planbureaus. Die zijn woensdag verschenen. Wat je ziet: woensdag – maar daar hebben wij in de coalitie ook al langer over gesproken, wij kenden die doorrekeningen niet, maar je kon ervan uitgaan dat er een aantal thema’s natuurlijk ten aanzien van de zorgen zouden spelen. Bijvoorbeeld: wat betekent nou die aanpak van de klimaatverandering voor de mensen met een wat lager inkomen? Gaan we de doelen halen? En een derde: doen de bedrijven nou eerlijk mee? Dus vandaar dat we in de coalitie ook al langer in gesprek zijn, nog even los van die doorrekeningen, maar die bleken ook, laten we zeggen, op deze drie punten toch ook te bevestigen dat daar zorg is. Ten aanzien van het halen van doelen; je wilt 49, je haalt tussen de 43 en de 51, maar dan is de mediaan toch niet 49. Dus dan is er misschien wat meer nodig. Zorg over zeker ook de lagere inkomens. Hoe zit het daarmee? En de zorg: doet het bedrijfsleven genoeg? Doen die genoeg mee? Vandaar dat we ook in de coalitie al wat langer in gesprek zijn en hebben gezegd: we gaan in april, zoals eerder aangekondigd, wel politieke besluiten nemen op basis van wat er lag en de doorrekeningen. Dus dat gaan we proberen in april allemaal te doen. Maar, op vijf punten zeggen we nu vast: deze vijf punten, die ik in de persconferentie schetste met Eric Wiebes woensdag, dat gaan we sowieso opnemen in dat definitieve klimaatakkoord wat in april moet verschijnen. En waarom dan nu? Ja, inderdaad: omdat er verkiezingen aankomen en er dus een risico is dat in al die debatten, als het kabinet niet waar deze zorgen leven ook richting geeft, coalitie en oppositie kunnen shoppen in cijfers. Dat er angst kan worden aangejaagd en dat je dus het risico loopt dat het draagvlak wegvalt. En ik zie het als mijn belangrijkste taak om op de dossiers van klimaat en pensioen te kijken hoe we dat kunnen doen met breed draagvlak, omdat het allebei onderwerpen zijn die je niet voor een jaar of vijf jaar doet, maar voor tien tot dertig jaar voor het klimaat, in 2030, 2050. En bij pensioenen per definitie voor generaties mee moet kunnen gaan. Nou, deze week speelde het klimaat en vandaar dat we hebben gezegd: op een paar punten willen wij die richting geven. Er is zorg over de auto. Wordt die niet over gesubsidieerd? En het bezit van de auto, moet dat nou zo zwaar belast worden? Daar hebben we een aantal uitspraken over gedaan. Dat wij het bezit van de auto niet verder willen belasten. Over de energierekening. Dat wij de ambitie hebben om een aanzienlijke daling tot stand te brengen waar het betreft het door de overheid veroorzaakte deel van de energierekening. Wij gaan niet over de olie- en gasprijs, maar de energierekening bestaat voor een deel uit lasten en kan de overheid daar – en dat doen we door een verschuiving aan te brengen naar wat bedrijven moeten doen. Er is zorg over de vraag überhaupt of bedrijven genoeg doen. Toen hebben we gezegd: nou, ok, waar de klimaattafels aan dachten, zo’n bonus/malussysteem, daar zijn de planbureaus niet positief over. Laten we kijken of er een CO2-heffing te maken is – ik hield altijd staande dat die bonus/malusregeling ook een CO2-heffing is, maar laten we kijken of we een CO2-heffing kunnen maken die tegelijkertijd bereikt dat die 14,3 megaton van de 300 grootste bedrijven worden opgeleverd én ervoor zorgt dat de banen hier blijven. Daar gaan we aan werken. Dat draagt hopelijk ook bij aan breder draagvlak. En ten aanzien van de landbouw lag er het aanbod, mits er wat geld bij zou komen, vanuit de sector om meer te doen. Dat helpt, omdat we sowieso die 49 procent niet precies aan het halen waren. We zaten daar toch, als je tussen 43 en 51, eerder onder dan boven. Dus dat helpt. Dus daar hebben we van gezegd: nou, dat willen we serieus met de sector oppakken. Dat aanbod waarderen we enorm. We gaan kijken of we daar samen uit kunnen komen. We realiseren ons dat het geld kost. En tot slot is er zorg dat de opslag van CO2 gebruikt wordt om ook na 2050 nog door te gaan met fossiel te stoken in plaats van om de CO2-opslag te gebruiken omdat het mogelijk onvermijdelijk is nog iets fossiel te doen, simpelweg omdat je het niet helemaal weg kunt halen en het daarvoor compenseert. Je wilt het niet gebruiken om überhaupt door te kunnen gaan met fossiel stoken. Dus we hebben gezegd: laten we die CO2-opslag op dat punt ook preciezer formuleren. Dat zijn vijf richtinggevende uitspraken, die sowieso onderdeel zullen zijn van het klimaatakkoord. Nou, dan gaan we dat in april doen. Op basis van alle doorrekeningen die er nu liggen denken wij dat we heel ver kunnen komen, want als je door je oogharen kijkt is die 49 procent wel haalbaar. We zitten er ook weer niet zo ver van af. Als je kijkt naar de inkomenseffecten: ja, die zijn er, maar die waren eerder van wat het kabinet al van plan was, dan van wat er uit die tafels kwam. Dat was een beperkte verslechtering van het inkomensbeeld. Ook vooral aan de onderkant zag je natuurlijk een aantal effecten. En wat betreft de industrie ook een eerlijkere balans krijgen tussen: wat doen de bedrijven, wat doen de burgers? Nou, daar gaan we aan werken. 

JOOSTEN
En dit verhaal horende, denkt u dat het draagvlak onder de burger gestegen is? 

RUTTE
Mevrouw, mijn taak is het land helpen besturen met mijn collega’s, waarbij we altijd streven naar zoveel mogelijk draagvlak. Maar als wij woensdag gezegd zouden hebben… Kijk, waren er geen verkiezingen geweest, hadden we het misschien ook gedaan, misschien niet meteen al deze reactie gegeven. Hadden we misschien gezegd: we doen alles in april. Maar ik weet één ding zeker: met alle gedachten in de samenleving, aan de ene kant mensen die – en eigenlijk zit dat ook in ieder van ons. Allemaal, denk ik, denken we: schuif de rotzooi niet door naar de volgende generatie, maar doe het op een manier, dat niet doorschuiven, dat we allemaal het ook kunnen meemaken. Dat het hapbaar is. Betaalbaar is. Dat de bedrijven eerlijk meedoen. Dat we die doelstellingen halen op een fatsoenlijke manier. En als dan al die doorrekeningen komen en je hebt een verkiezingscampagne met het risico dat stukgescheurd wordt - niet alleen door de oppositie, dat kunnen ook coalitiepartijen, kan iedereen zijn bijdrage had eraan kunnen leveren – en je hebt al bedacht in de coalitie om op een aantal punten tegemoet te komen aan die zorgen van de lagere inkomens: haal je de doelstellingen, doen de bedrijven genoeg? Kom daar dan nu mee. En dat vond ik ook wel de sfeer van het debat gisteren. Dat je ziet dat dat bredere draagvlak mogelijk is. 

JOOSTEN
En, laatste vraag, is hiermee dan ook gezegd dat de verkiezingen dus inderdaad ook over het klimaatbeleid gaan? Ik bedoel, officieel. Ik bedoel, ze gingen er al over in het politieke debat, maar nu wordt het ook echt door het kabinet onderschreven. 

RUTTE
Het kabinet bepaalt toch niet waar verkiezingen over gaan? Dat bepalen de kiezers. 

JOOSTEN
Maar u zegt zelf: we hadden het mogelijk na de verkiezingen of we hadden het mogelijk later gedaan als er geen verkiezingen waren. 

RUTTE
Nee, nee. Nee, mijn punt is dit: het is de taak van het kabinet, en daar voel ik een bijzondere verantwoordelijkheid in, om te zorgen voor breed draagvlak voor transities in onze samenleving die langjarig zijn. Je wilt voorkomen dat bij Rutte-IV en V en dan bij Schouten-I dat het allemaal ineens anders wordt. Dus je wilt, langjarig wil je zorgen voor draagvlak voor het beleid dat je uitvoert…

JOOSTEN
Maar als dat nou…

RUTTE
… Even afmaken. Even afmaken. Dat wil je langjarig doen. Nu komt op een zeer precair moment, komen die doorrekeningen over een gevoelig onderwerp. Waarbij mensen bezorgd zijn, ‘ja, ik snap, ik wil die rotzooi niet doorgeven aan mijn kinderen en kleinkinderen, maar kunnen we het wel op een manier doen dat de banen hier blijven, dat ik het in mijn portemonnee kan meemaken. Dat ik ook snap wat ik in mijn persoonlijk leven kan doen om dat te doen. Dat ik niet morgen mijn auto hoef te verkopen. Overmorgen mijn vakantie hoef af te zeggen.’ Nee, dat hoeft allemaal niet. Wij hebben tijd. Een beetje ontspanning, alsjeblieft. Maar daar moeten wíj dan wel de aanleiding voor geven. Dat kunnen we niet aan mensen vragen. Dat moeten wij doen. En dat is waarom we dit doen. Ja, ik bepaal niet waar verkiezingen over gaan. Ze gaan over de Staten en de waterschappen en indirect ook over de Eerste Kamer. 

JOOSTEN
Maar wat te doen als er straks een kabinet Baudet-I is? 

RUTTE
Nou ja, dat proberen we dan… Ja, weet je, dat bepaalt de kiezer. Wat ik zal proberen te doen, is steeds – en mijn partij en de andere partijen in de coalitie – is uitleggen dat in dit land wij al eeuwen en eeuwen en eeuwen proberen tot afspraken te komen op basis van compromissen. En dat politieke partijen die proberen dat te doen, ja, die staan dus in een langdurige Nederlandse traditie. En als je absoluut niet wilt dat jouw politieke partij een compromis sluit, ja, dan moet je in ieder geval niet op mijn partij en meestal ook niet op de andere partijen in de coalitie stemmen, want die zullen altijd compromissen sluiten omdat simpelweg er niet één partij is die de absolute meerderheid heeft. En een partij die geen compromissen sluit, ja, die heeft schone handen, maar ook lege handen. 

WESTER (RTL NIEUWS) 
Meneer Rutte, verschillende oppositiepartijen hebben gisteravond gevraagd of die energierekening niet dit jaar al naar beneden zou kunnen. Een aantal coalitiepartijen stonden daar ook welwillend tegenover. Nou schijnt dat technisch niet mogelijk te zijn met de Belastingdienst. Betekent dat dan dat die energierekening, omdat het dit jaar geen geld kost, volgend jaar nog wat extra naar beneden kan? 

RUTTE
Nou, laten we eerst eens even kijken. We hebben beloofd om te kijken wat kan. Dijkhoff zei toen terecht: laten we nou niet de indruk wekken dat het kan dit jaar. Dus, de default is: het kan niet, 2019. En we gaan er nog een keer goed naar kijken. En ik dacht dat Snel bezig is om dat nog even in kaart te brengen. Maar niet optimistisch is dat het kan dit jaar. En het punt is: de dekking van die verlaging van die belasting komt uit een verschuiving in de opslag duurzame energie. In de verhouding niet 50-50, bedrijven/burgers. Maar een derde burgers, twee derde bedrijven. Dus dan heb je niet alleen een probleem met de uitvoering, maar dat raakt natuurlijk ook de dekking van zo’n punt, anders heb je ineens een groot gat in de begroting.

DE WINTHER (DE TELEGRAAF)
Meneer Rutte, toch nog eventjes over die compensatie voor de energiebelasting. Een paar weken geleden toen ging het er ook over in deze ruimte en toen heeft u de deur er voor dicht gegooid. Dat was 22 februari. Nu weten we dat u er toen al mee bezig was om dat te regelen. Waarom heeft u toen niet gewoon aangegeven dat u er mee bezig was?

RUTTE
In mijn vak gaat dat niet. Je kunt in mijn vak alleen mededelingen doen over besluiten die zijn genomen. Er zijn altijd discussies gaande in een coalitie over tal van onderwerpen, maar het is uitgesloten dat die discussies tot een goed einde worden gebracht als ik u vertel dat er in de coalitie of in mijn partij, of in andere partijen een discussie is. Je communiceert de uitkomsten, niet de discussies. 

DE WINTHER
Maar betekent het dat u dan hier af en toe staat en niet de werkelijkheid vertelt, want als u dan vertelt dat er geen compensatie komt, terwijl u er achter de schermen al mee bezig was dan dringt dat ook een beetje de vraag op of de antwoorden die u vandaag geeft over drie weken nog houdbaar zijn?

RUTTE
Ik geef u steeds de antwoorden naar eer en geweten over de stand van de besluitvorming op dat moment. En tot afgelopen woensdag lag er geen besluit om te kijken of we de energierekening, het door de overheid veroorzaakte belasting aandeel daarin konden verlagen.

DE WINTHER
Dus als u vandaag het een en ander vertelt over zaken die niet gaan gebeuren, dan moeten we er altijd rekening mee houden dat dat over een paar weken volledig anders kan zijn?

RUTTE
Dat zal niet regelmatig zo zijn, maar ik kan niet mededelingen doen over besluitvorming die niet heeft plaatsgevonden. Ik kan ook niet zeggen waarover we in gesprek zijn, want stel dat ik zou zeggen, half februari: nou, in de coalitie zijn we ook aan het nadenken vanuit what ifs, hoe zou je nou een aantal zorgen kunnen adresseren? [praten door elkaar heen, red]

DE WINTHER
Ja, maar dit was dusdanig

RUTTE
Als ik dat zou doen is op dat moment, ligt het toch voor de hand dat u en al uw collega’s dan, dat zou ik dan ook doen als journalist was voor de deur gaan liggen van al die partijen, en dan is het proces toch kapot.

DE WINTHER
Ja, maar met alle respect, dit is natuurlijk niet even niets. Dit is een heel belangrijk besluit waar veel mensen in Nederland zich ook druk over maken, om gevraagd hebben. En wat u nu, een week voor de verkiezingen als een soort cadeautje min of meer aan de mensen geeft.

RUTTE
Nou het is geen cadeautje hoor, want het niet zo dat we de energierekeningen verlagen. We proberen de stijging die de overheid veroorzaakt en het belastingdeel van de energierekening, die stijging te verlagen. Dat is wat we doen, door een verschuiving aan te brengen in hoe die heffing wordt gedaan op die duurzame energie. Ik zie dat niet als cadeautjes. Het is wel het redresseren van de balans burger-bedrijf, maar dat kun je pas communiceren als het rond is. En wij moesten ook wachten op de doorrekeningen van de bureaus, die hadden wij ook niet. Die heeft Eric Wiebes om 7.30 gekregen, ’s morgens. Ik werd om 9.50 uur bijgepraat. Om 10.15 uur is het coalitieoverleg bijgepraat over die cijfers. Die gaven aanleiding om te zeggen: ja, wat wij vanuit de what ifs dachten te gaan doen, dat is ongeveer in lijn ook met de trend uit die cijfers. En toen hebben we definitief dat besluit genomen om het zo te gaan doen.